Cursus: GUI, webdesign, psychologie en
human efficiency
|
|
Theoretische basis |
Interface-design kan praktisch zijn met guidelines, normen, standaarden en dergelijke. Het
cursusboek geeft er zo'n 260.
Veel problemen zijn inmiddels opgelost met gezond verstand en door vallen en opstaan. Maar net zo min als een arts een ernstige ziekte kan oplossen met gezond verstand
en vallen en opstaan, zo kan een interface designer niet de interface problemen oplossen die er nu
nog zijn. Andere oplossingen komen in het vizier als de ontwerper beschikt over meer dan common
sense, net als bij de professionele arts. | De aanpak van de
psychologie is een andere:
Dat blijkt uit psychologische analyses van concepten als: |
|
Wat de psychologie betreft, gaat het onder andere om:
Psychologie | | |
| Psychologie | | |
| Psychologie taal | | |
| 9 Rekenen | | |
| Psychologie | | |
| Psychologie | | |
| Psychologie | | |
| Psychologie denken | | |
| Psychologie denken | | |
| Psychologie denken | | |
| Psychologie denken | | |
| Psychologie emotie | | |
| Psychologie kennistest | | |
| Psychologie kijken | | |
| Psychologie leren onthouden | | |
| Psychologie leren verkorten | | |
| Psychologie leren verkorten | | |
| Psychologie leren verkorten | | |
| Psychologie leren werkgeheugen | | |
| Psychologie taal | | |
| Psychologie taal | | |
| Psychologie taal | | |
|
|
|
Een wetenschappelijk verantwoorde en professionele aanpak voor 'het interfaceprobleem' staat in
| In principe gaat de cursus niet over de verantwoording van die aanpak maar de cursisten krijgen dit boek wel. Ook is er
|
|
Praktische toepassing |
Kan een cursus met zo'n theoretische achtergrond wel praktisch zijn? Ja dat kan. Simpel omdat een goede theorie 'operationaliseerbaar en testbaar' moet zijn. Meestal betekent dit dat de psycholoog een theorie vertaalt in onderzoeksitems. Maar een psycholoog kan natuurlijk ook concretiseren in requirements en interfaces. Bovendien is een van de theoretische uitgangspunten van
niet constateren van performance maar construeren van performance. Dat is één. | Ten tweede zijn er honderden voorbeelden van interfaces die ondubbelzinnig wel of niet in overeenstemming zijn met die theorie. Rechts op deze pagina staan zulke voorbeelden.
|
|
Het bekendste voorbeeld was de oorspronkelijke interface van de NS-treinkaartautomaat. De interface daarvan is door mij gespecificeerd. Deze specificaties zijn in het oorspronkelijke ontwerp vrijwel geheel door NS gevolgd en daarmee was de automaat naar mijn idee een goed voorbeeld van 'human efficiency'. Het openbaar vervoer kent iedereen en ik ben bij veel interfaces betrokken geweest. Dat levert zo nodig
|
Windows en Office leveren ook vele voorbeelden. Er zijn weinig voorbeelden van de Mac. Natuurlijk is de Mac mooier, werkt die technisch beter en zitten er minder knulligheden in de interface. Maar ook de Mac gebruikt een bureaublad, menu's en tabbladen, om maar eens wat te noemen. Daar zijn forse vraagtekens bij te plaatsen.
|
|
Verder zijn er voorbeelden die ik speciaal voor de cursus gemaakt heb. Deze voorbeelden zijn zuiver; ze tonen het psychologische punt zonder mitsen en maren en de inhoud is in enkele seconden te begrijpen.
|
Ook op deze site zijn wel voorbeelden toegepast. Maar ik ben geen designer en de browser en html hebben het laatste woord. |
Het belangrijkst is natuurlijk de concretisering naar de interfaces die de deelnemers inbrengen. Veel voorbeelden komen uit mijn dertigjarige adviespraktijk.
|
Programma | De inbreng van de gebruikers bepaalt welke van de volgende onderwerpen aan de orde komen.
Welke uitgangspunten- De marketing als uitgangspunt. - De mening van de gebruiker als uitgangspunt. - User experience als uitgangspunt. - De ergonomie als uitgangspunt. - Usability als uitgangspunt. - Psychologische uitgangspunten. Efficiënte invoer- Hoe kliken te vereenvoudigen. - Hoe de reistijd van de cursor over het scherm te verminderen. - Hoe de toetsinvoer te verminderen: entry of selection.
WaarnemenSturing van de aandacht en herkennen van informatie - Gebruik afmeting, vorm, tekst, icons, vet, dimmed, kleur, knipperen Waar informatie plaatsen?
Rustige schermen
Waarnemen en tabellen - Inefficiënte tabellen. - Tabs, inspringen en gecentreerde teksten. - Wat in rijen en wat in kolommen, portret of landschap. - Het ontwerpen van tabellen.
Taal
- Waarom ingaan op taal? - Taal, een schat verborgen onder graphics. - Wat maakt woorden onduidelijk. - Welke IT-woorden zijn jargon.
- Wat is er mis met OK en Close.
- Verwacht niet te veel van voice-input.
Leren en onthouden
- De ultimate Are you sure? interface.
- De ultimate zandloper (progress indicator).
Help
- Kan Help helpen?
- Wat is er mis met deTip van de dag? - Wat is er mis met wizards? - Wat is er mis met personal assistants? - Help die helpt.
Guidelines, consistentie en standaarden - De beperkingen van guidelines, consistentie en standaarden.
- Wat is beter dan consistentie.
Metaforen - Waarom zijn metaforen (desktop, window, bar, gallery, etc) aantrekkelijk voor ontwerpers. - De beperkingen van metaforen. - Alternatieven voor metaforen. - Het paradoxale van metaforen. - Metaforen als valkuil.
DenkenMentale belasting - Interfaces die mentale belasting vergroten. - Ontwerpen om mentale belasting te verkleinen.
Aanpassen - Waarom aanpassen? - Het ontwerpen van interfaces voor aanpassing.
Navigatie en het menu - Wat maakt een menu, een geografische en een virtuele structuur zo aantrekkelijk voor ontwerpers?
- Wat maakt deze structuur zo onverteerbaar voor gebruikers? - Het conceptuele (en visuele) ontwerp van verteerbare structuren .
|
Werkwijze |
Een programma-onderdeel begint met een anekdote of een klein experiment. Op deze wijze ontstaat er een link tussen de persoonlijke ervaringen van de deelnemers, de psychologische kennis en onderzoeksgegevens. Concretisering volgt door de psychologische processen te vertalen in handelingen met interface elementen en in 'requirements' voor de interface.
| Vervolgens komt de test: hoe zijn deze requirements toegepast. We beginnen met ontwerpen van anderen en daarna op de ingebrachte interfaces. Ook de cursusleider legt zijn ontwerpen op tafel. Bij inbreng van eigen ontwerpen is er het risico dat iemands stokpaard sneuvelt. Ook het omgekeerde gebeurt trouwens: een schijnbaar misbaksel blijkt na en psychologische analyse een gouden ei te zijn. |
Een cognitief psychologische blik op interfaces is voor velen een eye opener. Technische, financiële en intellectuele hoogstandjes zijn daarbij vrijwel nooit nodig.
|
Unieke van deze cursus | Niet gebruikelijke invalshoeken... Er zijn verschillende invalshoeken voor interface ontwerp.
Dit zijn goede doelstellingen maar een eenduidige concretisering is lastig. Dat geeft teveel ruimte voor persoonlijke invulling en hobby's. | |
... maar psychologische handelingen.
In deze cursus ligt het accent op inzicht in het menselijk handelen.
Concretisering kan dan maar op één manier. Het visuele fixatiegebied is bijvoorbeeld vijf graden en details die daar buiten vallen worden niet onderscheiden, welk amateur psychologisch verhaal de designer ook houdt. |
maar komen niet aan de orde. Ten eerste is dat een heel ander psychologisch en fysiologisch verhaal. Ten tweede heeft het geen zin een gebruiker te vragen waarom hij het beeldscherm door het raam gooide wanneer de onderzoeker vooraf al kan weten dat de interface niet gebruiksvriendelijk is. Ten derde is, wat de interface betreft, de emotie niet meer relevant wanneer het systeem gebruiksvriendelijk is. Vraag je daar dan toch naar dan is het antwoord: Gebruiksvriendelijk? Man waar heb je het over, laat me toch rustig doorwerken, ik was net zo lekker bezig.
|
|
Niet interface-elementen...
Een gebruikelijke ingang bij interface design is kijken naar de technische grafische elementen op het scherm. Vaak zijn dat metaforische interface-element zoals: advanced, bar, button, desktop, graphic, help, menu, OK, personal assistant, tabs, tip of the day, window en wizard. | ... maar handelingen met interface-elementen.
Deze gebruikelijke interface-elementen worden in de cursus getoetst aan de psychologische handelingen die gebruikers er mee uitvoeren: vinger-, oog-, taal-, leer- en denkhandelingen. Toetsing is eenvoudig: de tijd die nodig is voor de handeling, het aantal gemaakte fouten wat de gebruiker betreft en de kosten en de kwaliteit van het product wat de taak betreft.
|
|
Géén ontwerpstappenplannen...
In deze cursus geen stappenplannen noch een bepaalde ontwerpmethodologie. | ... maar inzicht.
Het psychologisch inzicht dat de cursus biedt, past altijd in de werkwijze die men gewend is.
|
Het resultaat |
Het is even wennen niet uit te gaan van gebruikelijke concepten maar van concrete psychologische processen. Maar er zijn wel wat voordelen.
|
|
Psychologische processen zijn onafhankelijk van de interface-design techniek. De duurzaamheid van nieuwe modes, snufjes en technieken kan getoetst worden aan de psychologische processen. | De processen zijn tijdloos; welke interface-design begrippen er ook nog in de mode komen en welke verrassingen de techniek ook in petto heeft.
|
|
De processen zijn domeinloos. In deze cursus ligt de focus toevallig op GUI en webdesign. Tijdens de cursus wordt zo nodig moeiteloos geschakeld naar domeinen waar de cursusleider ervaring én ontwerpvoorbeelden van heeft (public transport information systems, onderwijs, process en traffic operators, traffic users (automobilisten, schippers, voetgangers in een winkelcentrum en machinisten van hoge snelheidstreinen)). Switchen naar het domein van de cursisten is eenvoudig, zelfs wanneer het gaat om complexe domeinen. De cursist kan van werkkring veranderen zonder opnieuw naar cursus te moeten: de vingers, de ogen, de taal, het geheugen en het denken van de gebruikers van zijn nieuwe werkomgeving functioneren op dezelfde wijze als die van zijn vorige werkomgeving. |
De cursus geeft zicht op de interface evolutie die loopt van techniekvriendelijke interfaces naar interfaces die geheel aangepast zijn aan de mens en zijn taak. Gebruiksvriendelijkheid is geen issue meer.
|
Deelnemers | Voor wie
De cursus is voor interface-designers, software ontwikkelaars, managers van human-computer interface projecten en ergonomen. Ook psychologen volgen de cursus. De vertaling van psychologische processen naar interfaces is kennelijk erg lastig. Voor grafisch geschoolden kan de cursus een verrijking zijn omdat zij minder bekend zijn met psychologische overwegingen van ontwerpmogelijkheden. Ook de verbale en de conceptuele vormgeving heeft bij grafisch ontwerp soms minder aandacht. | Nieuwe middelen als e-book, e-reader, iBook, iPad, iPhone, iPod, pda en allerlei 'smart' dingen zijn voor de vingers onhandiger en geven de ogen minder ruimte.
Ontwerpers moeten zich dan extra precies houden aan wat er over het bewegen, waarnemen en denken in de cursus gezegd wordt. | Voorkennis
Programmeerkennis en psychologische kennis zijn niet noodzakelijk.
Het is gebleken dat deelnemers de benadering uitdagend en onconventioneel vinden. Het is daarom gewenst dat de deelnemers open staan voor nieuwe ideeën.
|
Historie van de cursus |
Het begin: invoer en beeldscherm De cursus richt zich op de menselijke functies. Evolutionair gezien veranderen deze nauwelijks. Ook deze cursus verandert dus nauwelijks. Dertig jaar geleden werd deze cursus ook gegeven met MS-DOS voorbeelden. Toen GUIs en Windows opkwamen bleef de psychologie hetzelfde en werden alleen de voorbeelden vervangen. | Nu: complexe systemen en navigeren
Bij het ontwerpen van complexe systemen zoals we die vandaag kennen, zijn taal, begrijpelijkheid, leren en denken belangrijk. Deze lastige onderwerpen zijn in de loop van de jaren voor de cursus voldoende uitgewerkt.
|
Cursusleider |
De cursus heb ik ontwikkeld in de afgelopen dertig jaar en altijd zelf gegeven.
Hoe ik cursus geef, is te zien op:
|
|
|
Interfaces waaraan de trainer substantieel bijdroeg en ontwerpen die besproken kunnen worden.
Public transport
Road traffic
Road traffic signs
Public transport signs
Design of train indicators
|