Personaliseren en psychologie

Wat is personaliseren/aanpassen/customising? Wat wel/niet personaliseren? Wat heeft persoonlijkheid ermee te maken? De toekomst van personaliseren.

Op deze pagina:

1 Personaliseren voor de techniek
2 Personaliseren voor de marketing
3 Personaliseren voor de psychologie
4 Personaliseren voor de gebruiker
5 Personaliseren, waarom?

Meer toegepaste psychologie

Informatie, mei 2001, vol. 43, pag. 38-41.
Laatste verandering van deze pagina november 2019

Leonard Verhoef, ontwerpt complexe apparaten en systemen waarmee mensen moeten denken en handelen. Geen designer maar psycholoog.

Contact

Human Efficiency voor ontwerp met toegepaste cognitieve psychologie en denkpsychologie van gebruiksvriendelijkheid interface design mmi usability, web page.

1 Personaliseren voor de techniek

Personaliseren kan eenvoudig met een persoonlijke aanhef en informatie die men uit de tijd afleidt, bijvoorbeeld: Goede morgen meneer Jansen, uw laatste bezoek was en Prettige jaarwisseling. Door deze vormen van personalisatie onderscheidt een site zich van statische foldersites. Wat is de meerwaarde voor de gebruiker?

Personaliseren kan handig zijn voor de techniek. Zo laten makers van reisplanners gebruikers invoeren wat de kilometerkosten van de auto zijn en hoeveel tijd de treinreiziger denkt nodig te hebben bij het overstappen. Hierbij kan men zich afvragen waar het voordeel ligt. De technicus hoeft geen tabellen te raadplegen en kan de getallen zo in de formule invoeren.

Er is wel een nadeel voor de gebruiker. Hij moet berekenen hoeveel zijn auto kost en welke tijd hij nodig heeft om op een bepaald station bij een bepaalde reis over te stappen. Opmerkelijk daarbij is dat de mens slechter rekent dan een computer. Personaliseren kan een sympathieke vlag zijn waaronder de techniek werk naar de gebruiker toeschuift.

Marketing enerzijds en gebruikers goed informeren anderzijds kunnen op gespannen voet staan.

Naar top.

2 Personaliseren voor de marketing

Een aanjager van personaliseren is de marketing. Personaliseren biedt de marleteer de mogelijkheid zich te richten op een zeer specifieke doelgroep.

Daarmee verhoogt de kans op verkoop. Van der Manden (2000) en Schut en Rietdijk (2000) gaan daar uitvoerig op in.

Naar top.

3 Personaliseren voor de psychologie

Aanpassen van een interface aan de taak van de gebruiker is op Internet misschien nieuw maar voor interfacedesign niet. Zo zijn adaptive menu's en adaptive aliasing al succesvol sinds 1985 (Nielsen, 1993, Landauer 1995). De geschiedenis leert ook dat mensen efficiënt willen werken.

Psychologisch gezien is de ICT-term personaliseren wat ongelukkig. Psychologisch betekent personalisatie dat iemand onterecht iets op zichzelf betrekt. Hij vindt bijvoorbeeld onterecht dat hij schuldig is.

Psychologen denken bij persoon(lijkheid) verder aan karaktertrekken zoals, introvert, autistisch en agressief.

ICT’ers denken bij karakter weer niet aan een persoon maar aan een letterteken.

Zo’n mistige termen-cloud maakt het amateur-psychologen moeilijk iets verstandigs te zeggen over deze lastige denk-begrippen. Bovendien geeft die mist ruimte aan persoonlijke emotie, fantasie en wensdenken.

Verder is ongelukkig dat de ICT veel synoniemen gebruikt voor veranderingen in de interface die de gebruiker zelf kan aanbrengen. Een goede keuze is aanpassen of customise. Deze term is niet te algemeen (zoals options en setting) of te specifiek (zoals configure). Hieronder ICT’woorden voor aanpassingen door de gebruiker.

Bovendien past deze term beter in de verdere uitwerking van de personalisatiefunctionaliteit.

Daaronder vallen onder andere een specificatie van wie personaliseert, (program customised en user customised). Windows2000 doet al pogingen het menu aan te passen aan de wijze waarop de gebruiker met het menu werkt. Verder vallen onder personalisatiefunctionaliteit de verschillende taken die een gebruiker kan hebben. Dit betekent dat hij verschillende interfaces moet hebben die op verschillende wijze aangepast zijn. Ook dit is in Windows al mogelijk, ze het dat men daar niet spreekt over verschillende taken maar over verschillende users. De term personalisatie leidt tot jargon dat niet als jargon herkenbaar is omdat de termen een andere betekenis hebben dan in de psychologie en het dagelijks spraakgebruik.

Synoniemen voor personaliseren

Naar top.

4 Personaliseren voor de gebruiker

Naast personaliseren voor de technicus en voor de marleteer is er ook personaliseren voor de gebruiker. Dit kan op verschillende manieren.

Een manier is een reageer- of uw mening-button om te weten te komen hoe de site te verbeteren. Deze methode is technische gezien erg eenvoudig en staat klantvriendelijk. Maar artsen vragen de patiënt ook niet welke kwaal ze gehad wilden hebben en hoe ze de kwaal op moeten lossen.

Zo kan de ICT ook professionele kennis over de gebruiker raadplegen. Wanneer het gaat om motivaties en

emoties

dan weet de marketing precies hoe daar op in te spelen. Deze kennis is vooral van nut voor impulsgedrag (impulsaankopen) en (jonge) consumenten. Daartegenover staan professionele klanten, klanten die meer rationeel beslissen en klanten waar men een langdurige relatie mee wil. Voor deze groepen is bruikbaarheid belangrijk. In dat geval kan personaliseren de bruikbaarheid te verhogen.

Naar top.

5 Personaliseren, waarom?

Voor het personaliseren zijn verschillende gronden.

5.1 Smaak

Personaliseren verantwoordt men wel met: Over smaak valt niet te twisten. Met kennis van zaken valt over psychologie ook niet te twisten.

Dus hoe meer psychologische kennis, hoe minder er over personaliseren te twisten valt. Tekst in rood is slecht leesbaar, ook wanneer rood uw favoriete kleur is en zelfs wanneer u kikkerogen heeft. De ontwerper kiest dus op basis van psychologische kennis de kleuren en doet dit zo dat

belangrijke informatie de gebruiker niet zal ontgaan.

5.2 Beginners

Mensen verschillen in de hoeveelheid kennis die ze hebben. Strikt genomen valt onder personaliseren ook aanpassen aan het ervaringsniveau van de gebruiker zoals Paulussen (2000) voorstelt.

Personaliseren naar kennisniveau valt in de psychologie onder de leerpsychologie en in de IT onder helptechnieken. Hierbij gaat om een andere groep psychologische processen en software technieken dan wanneer het gaat om aanpassen. Daarom is zouden we kennisniveau niet onder personaliseren vatten.

5.3 De taak

Blijft nog over personaliseren om de taakuitvoering te verbeteren. Gebruiksers zijn geen avatars of psychiatrische patiënten met een meervoudige persoonlijkheid(sstoornis) maar voeren verschillende taken uit. De ontwerper moet dan wel weten wat die taak is.

Goede morgen meneer Jansen is technisch gezien zeer eenvoudig te realiseren en vraagt geen kennis van de taak van de gebruiker. Maar of de taakuitvoering daar beter door verloopt kan men zich afvragen.

Een intelligentere wijze van personaliseren is selectie van informatie die men toont (Manden, 2000). Met de huidige dynamische technieken is dit eenvoudig te realiseren. Daarbij ziet men dat de gebruiker kan kiezen uit technisch gezien eenvoudig te verkrijgen informatie zoals beursindices en het weer in de woonplaats van de gebruiker.

Lastiger te personaliseren is de wijze waarop men de informatie toont. Daarbij gaat het niet om ontwerptechnische keuzen zoals kleur en font. Een professionele ontwerper hoort te weten wat de juiste kleur is. Soms kan de ontwerper de keuze niet maken, bijvoorbeeld hoe de gebruiker criteria voor de aanschaf van een product weegt. De productvergelijkingssite El Cheapo uit het jaar 2000 staat de gebruiker toe de gevonden producten te sorteren per kolom. Ook op kolommen waarvan de ontwerper misschien denkt dat sorteren geen zin heeft. De gebruiker kan zo zijn product naar boven sorteren. De ontwerpers van deze site hebben laten zien dat ze weten hoe een denkproces verloopt.

Al sorterend bubbelt de CD voor een prikkie in de tabel van El Cheapo naar boven.

In de beleggingswereld weet men hoe beleggers te werk gaan. Het duurde ook niet lang voordat men deze expertise automatiseerde. Dit resulteert in aardige sites voor beleggingstaken. Zie bijvoorbeeld de ABN-AMRO site, besproken door Van der Manden (2000) en www.alex.nl.

Ook de Consumentenbond bood rond 2000 voor het kopen van een fiets aardige personalisatiemogelijkheden die goed afgestemd zijn op de wijze waarop men rationeel een fiets kan kiezen. De gebruiker weegt criteria als snelheid, degelijkheid en veiligheid en de site toont de geschiktheid van een fiets. Niet voor de verschillende persoonlijkheden maar voor de verschillende taken (lange afstand, sportief, comfort, woon/werk)

Is er veel verschil tussen een fysieke winkel en een internet winkel? Technische gezien ongetwijfeld. Ook voor de menselijke spieren is er veel verschil tussen het aflopen van verschillende CD-winkels en met wat vingerklikken CD’s sorteren met de tabellen van El Cheapo. Maar wat is het verschil voor de ogen en het verstand? Alhoewel El Cheapo ook in 2020 zijn tijd nog ver vooruit is, kan er nog een stap gemaakt worden. In beide gevallen moet de gebruiker zoeken en selecteren.

Gebruikers kunnen natuurlijk elke keer weer hun criteria specificeren. Echter, kriteria als milieu, duurzaamheid, prijs-kwalitiet, veiligheid en voorzichtigheid spelen een rol bij beleggen, kopen van een fiets en ook het kopen van biefstukken. Waarom dan elke keer opnieuw die criteria specificeren? Voor de hand ligt dat de gebruiker enkele geanonimiseerde standaardlijsten heeft die leveranciers en vergelijkers mogen inzien. Dit is een revolutie. De klant kijkt niet in de etalage van de producent maar de producent kijkt in de etalage van de klant.

De psychologie (Vroon, 1989) leert dat mensen niet zeggen wat ze denken, niet denken wat ze zeggen.

Psychologen weten dat wel maar de mensen zelf weten dat niet.

Daarmee tekent zich de volgende stap ook af.

De mens heeft behoefte aan tools waarmee hij meer control krijgt over zijn emotie en ratio.

Naar top.

Literatuur

Landauer, T.L. (1995). The Trouble with Computers, Usefulness, Usability, and Productivity, Cambridge, (Mas.): The MIT Press.

Mander, R. van der (2000). Intelligente persoonsgerichte websites, Informatie, mei, pag. 4-15.

Nielsen, J. (1993). Usability Engineering, San Francisco: Morgan Kaufmann Publishers Inc.

Paulssen, N. (2000). Niet surfen maar rollen, Informatie, mei, pag. 16-21.

Postma, P., (1996). Het Nieuwe Marketing Tijdperk. Feesten, vrijen en frauderen: Amsterdam: Contact.

Schut, R. & Rietdijk, J. W. (2000). Personalisatie als uitbreiding van de marketingmix, Informatie, mei, pag. 23-33.

Vroon, P., (1989). Tranen van de krokedil. Over de snelle evolutie van onze hersenen: Amsterdam: Ambo.

Naar top.

Meer toepassingen van de psychologie bij GUI en web

GUI and web			From putting data in statistics to controlling conclusions. Decision making with your eyes only. Past and future of the presentation of quantitative data. Paper based traditional x, y, z-axis line graphics versus graphs using today’s technology to fit human perception, memory and thinking. Met klik meer.
GUI and web			Presenting numbers to teachers, train drivers and travellers Having so many similarities in human functions and tasks, for teachers, train drivers and travellers, shouldn't the interfaces for these professionals be similar, not only on a lower perceptual level (readability), but on a higher cognitive level too? Met klik meer.
GUI and web			Improving graphic sign language using a word grammar Application of the grammar for words, improves understanding of signs substantially. Evaluation and redesign of international standard traffic and safety signs. Conclusion: (traffic sign) exams and casualties (due to incomprehensible safety signs) can be reduced substantially. Met klik meer.
GUI and web			Desktop, top of flop? De desktop bestaat al jaren. Lijken handen zoveel op hersenen dat met spieren slepen van fysieke objecten op een houten plank hetzelfde is, als hersencellen die goochelen met abstracte objecten? Een psychologische analyse. Met klik meer.
GUI and web			Handvriendelijkheid van handhelds Handhelds zijn mooi en glad. In de hand houden is wel lastig. Met klik meer.
GUI and web			GUI en psychologie, welke is de beauty, welke is de beast? Cognitieve psychologie toetst de GUI: is control over de computer gewoon wat icoontjes aanwijzen? Met klik meer.
GUI and web			Psycholoog moet technicus detailontwerp dicteren Guidelines, richtlijnen, standaarden, normen en consistentie lossen gebruiksonvriendelijkheid niet op. Met klik meer.
GUI and web			Handelingspsychologie en interface design Handelingspsychologie: ’wat is’ en hoe ’toepassen’ in ICT, OV, verkeer, leren rekenen en in de toekomst kijken. Luisteren naar wat mensen zeggen te doen en te beleven versus kijken naar wat zij doen. Met klik meer.
GUI and web			Van piepende meester word je niet wijzer Is leren op help drukken en luisteren naar een personal assistant? Leren is linken tussen bestaande en nieuwe kennis in het netwerk van de hersenen. De interface moet in de hersenen van de gebruiker kortere routes door dat neurale netwerk bouwen. Moeite- en foutloos komt de gebruiker op een hoger expert level. Met klik meer.
GUI and web			Met KISS heb je het mis Kiss (Keep It Stupid Simple) is simpel, maar voor wie? Met klik meer.
GUI and web			Een menu combineert spraak- en taalstoornissen Is een menu (hierarchie) een goede structuur voor navigatie? Zijn er andere structuren? Een analyse vanuit het denken. Met klik meer.
GUI and web			Personaliseren en aanpassen Wat is personaliseren/aanpassen/customising? Wat wel/niet personaliseren? Wat heeft persoonlijkheid ermee te maken? De toekomst van personaliseren. Met klik meer.
GUI and web			Design van beeps, ringtones, trillen en vegen Onverwachte wending voor het ontwerp en gebruik van geluid ((ring)tones, beeps, kliks, trillen en zo). Het gebruik van geluid volgens een psychologische redenering. Wat blijkt: De toekomst van de auditieve ICT-mens communicatie is geschreven in 1837. Met klik meer.
GUI and web			Smart technology in traveller’s future: van dictatoriaal wensdenken naar dienend design De techniek moet niet slim zijn maar ontwerpers moeten denkvriendelijk ontwerpen: aanpassing aan de werking van de hersenen en psychologische list, bedrog en intimidatie. Denkvriendelijk dienend design doet mensen tot 20 maal beter presteren. Met klik meer.
GUI and web			Tag clouds zijn te mistig De mening van vingers, ogen en het denken daarover. Met klik meer.
GUI and web			Tansformatie ok, voor interface nee Drie voorbeelden van cognitieve psychologie toegepast op interface design. Met klik meer.
GUI and web			User experience, ervaringen in het openbaar vervoer Tevreden gebruikers zonder onderzoek. Betere user experience met user experience? Antwoorden van filosofie, fysiologie, psychologie en marketing. Zo neen, wat dan wel. Met klik meer.
GUI and web			Vingervriendelijke toetsen Hoe de langzame vingerspieren met goede toetsen de snelle hersencellen beter kunnen volgen. Vingervriendelijke toetsen Met klik meer.
GUI and web			Niemand, zelfs de ontwerpers, weten wat het is:een desk-top, e-book, e-reader, gsm, handheld, hands-top, hand-top, iBook, iPad, iPhone, iPod, lap-top, note-book, pda, smart phone, tablet en een ultra-book Met desktop ... ultrabooks kun je alles. Wat is het verschil? Waarom die namen en namen die wel begrijpelijk zijn Met klik meer.
GUI and web			Metaforen zijn valkuilen die niet opvallen Metaforen zijn riskant. Ze tonen iets bekends en concreets maar verbergen het abstracte en nieuwe waar het om gaat. Zijn metaforen een poor man’s tool of een wetenschappelijk te onderbouwen denk- en leermiddel? Met klik meer.
GUI and web			Waarom GUI en web-woorden (on)duidelijk zijn Waarom woorden (on)duidelijk zijn. Analyses van woorden (278) en pictogrammen (58) met duidelijke alternatieven inclusief met taal- en denkpsychologische toelichting. De analyses onthullen hoe Design denkt en denken stuurt. Woorden voor: ICT (108), Public transport (34), Road transport (29), Finance (36). Engelse (86), Nederlandse (79) woorden en wat (41) uit andere Europese talen. Met klik meer.
GUI and web			Homepage van morgen. Wat was de beste home page, wat is de beste homepage en weg met de homepage Wat was, is en wordt de beste homepage? Weg met de homepage. Met klik meer.
GUI and web			Kennistest psychologie voor GUI en web Kennistest cognitieve psychologie voor GUI, user experience, Webdesign, beeldschermen etc. Niet wat gebruikers, wat iedereen, wat ontwerpers, etc. vinden maar harde wetenschappelijke, streng empirisch bewezen kennis. Met klik meer.

Naar top.

Behalve psychologie voor GUI en web ook psychologie voor:

ICT		Verbeteren van GUI, web, usability, gebruiksvriendelijkheid, etc, met psychologie Wat vinden vingers, ogen, geheugen en vooral hersenen van: de desktop, metaforen, help, homepage, menu, Kiss, smart, personaliseren, pieptonen, etc? Hoe zien deze er uit wanneer zij de beste pasvorm hebben voor: ogen, vingers, geheugen en hersenen? Met klik meer.

Public design		Ontwerp van info en apparaten voor OV-reizigers, automobilisten, voetgangers, schippers en vluchters Weinig kosten en veel winst bij het informeren van reizigers, automobilisten, schippers, wandelaars en vluchters. Psychologie en autonavigatie, beleving, bewegwijzering, dynamische vertrektijdenborden (nu en morgen), klanttevredenheid, OV-chipkaart, pictogrammen, nieuwe veiligheidsstrategie, reizigersonderzoek, verkeersborden, vertragingsinformatie. Met klik meer.

Icon/sign design		Grammatica voor graphics: Begrijpelijke bordjes op straat, stations, auto-, wandel-, water- en vluchtwegen Een vergelijking van de huidige borden voor verkeersregels (weg-, rail-, water-), way finding en public signs met de kennis van: - de antropologie, - de cognitieve psychologie, - de taalpsychologie. En een experimentele vergelijking van die huidige borden met borden ontworpen volgens de kennis van: - de antropologie, - de cognitieve psychologie en - de taalpsychologie. Wat is het verschil in onduidelijkheden, misverstanden, leertijd en kijktijd en de omvang van (rij)examens. Met klik meer.

Psychologie		Psychologie voor ontwerp Hoe bij het ontwerp rekening houden met de psychologie van de gebruiker: anticiperen, generiek waarnemen, leren/onderwijzen/opleiden, nu-denken, sturing van de aandacht, verkorten van handelingen, werkgeheugen, woordkeus. Met klik meer.

Toekomst volgens psychologie		Ons dagelijks leven in een technische toekomst, maar volgens de psychologie Toekomst: ons dagelijks leven in een technische toekomst, maar volgens de psychologie. Met klik meer.

Leren rekenen		Computers, toekomst, didactiek en leren rekenen op de basisschool Leren optellen en aftrekken tot 100. Voorbeelden van toegepaste cognitieve psychologie: didactiek, diagnostiek, onderzoek en toekomst van het rekenonderwijs. Met klik meer.

Hogesnelheidstrein (ERMTS)		Snelheidsbeheersingsinformatie (ATB) voor machinisten van hogesnelheidstreinen ETCS-mmi interface, design and psychological background information, from the mmi design team. Met klik meer.

Wetenschappelijke verantwoording		Why designers can’t understand their users. Developing a systematic approach using cognitive psychology Why are computers difficult to use? It is so easy to design a userfriendly computer. Don't blame technicians, designers and managers. Blame cognitive psychology. The conclusions are based on experiments with train ticket vending machines and trains indicators. A typical European view on the application of cognitive psychology. Met klik meer.