Grammatica voor graphics:

Plaatsbepaling,
hoe teken je pijlen en richtingen?

In de werkelijkheid zijn er een tiental richtingen. Een 2d bord heeft er maar vier. Grafische elementen voor boven, vooruit en beneden kunnen gelijk zijn (synoniem). De kans op verwarring is groot en bij veiligheidsborden dodelijk.

Human Efficiency

Op deze pagina:

Oriëntatie geven.
Verwarring tussen linksen en rechtsen.
Verwarring tussen boven en onder.
Verwarring tussen breedte en hoogte.

Meer grammatica voor graphics.

Psychologische achtergrond voor deze grammatica.

Juni 2013, laatste verandering januari 2014

Leonard Verhoef, ontwerpt complexe apparaten en systemen waarmee mensen moeten denken en handelen. Geen designer maar psycholoog.

Contact

De route van de ogen

Wat is de route van de ogen? Niet in de leesrichting van links boven naar rechts onder zoals je ontwerpers wel hoort beweren. Sluwe roofdieren hebben dat snel door en vallen dan van rechtsonder aan. De ogen hebben een cirkelvorming gezichtsveld van ongeveer 180°. Binnen dat veld is er geen 'lijn'-achtige richting. Vanuit het oogfixatiepunt neemt de waarneembaarheid concentrisch steeds meer af. De ogen zijn zo sluw dat zij in de periferie vrijwel kleurenblind zijn. Door hun camouflage zie je roofdieren daar toch niet. Maar als een roofdier je wil pakken dan zal hij toch naar je toe moeten komen. Het oog is dan weer zo sluw, door in de periferie zeer gevoelig te zijn voor beweging. Zelfs gevoeliger dan in het oogfixatieveld. Het oog kijkt dus niet zozeer in de leesrichting, rechts van het fixatiepunt maar vooral gelijktijdig rondom.

Wanneer het oog in de periferie beweging, dus potentieel gevaar detecteert dan bewegen de ogen zich daar heen. Het oog, niet gek, volgt niet de leesrichting maar springt direct in een korte rechte lijn van het huidige fixatiepunt naar de beweging. Dan identificeert en interpreteert het oog: Gevaar of geen gevaar. De Sovjet psycholoog Yarbus liet ruim 60 jaar geleden zien hoe het oog slim beweegt.

De route van design

De veronderstelling dat de ogen de leesroute volgen leidt tot ontwerpfouten. Een fatale richtingsontwerpfout op het spoor tonen de bestemmingsknoppen op de treinkaartautomaat. Deze staan netjes in de leesrichting. Eerst, links komt natuurlijk, de bestemming. Dan rechts de witte drukknop. 'Logisch' zeggen ontwerpers dan. Problemen zeggen psychologen dan Op de besetemmingslijst drukt 11% van de reizigers óp de bestemming en begrijpt niet waarom de automaat niet reageert. Niet dodelijk maar wel een fatale fout. Er gaat geen kaartje komen. Een technische oplossing is de bestemming óp een knop te zetten. Maar gelukkig voor de psychologie was dat geen optie omdat de vandaalbestendigheid van een grotere knop ook groter is. Een psychologische oplossing is de knop vóór de bestemmingsknop te plaatsen tégen de leesrichting in. Dat kost niets meer. De bestemming wordt gelezen dus ook de witte drukknop want die ligt in het oogfixatieveld. De knop kan zelfs niet niet gezien worden. De kans dat reizigers deze 'omgekeerde' richting niet begrijpen is klein. Er zijn weinig reizigers die op Amsterdam drukken omdat zij naar Witte knop willen.

Op de volgende generatie automaten heeft de NS dit dus toegepast.

Geen verwarring mét een oriëntatiepunt

Twee ellipsen voor rondweg. Waar zit de automobilist?
• Op een rijbaan náár de rondweg?
• Op de rondweg clockwise?
• Op de rondweg anti-clockwise?
• Waar op de rondweg: noord, oost, zuid of west?

Een rondweg-icon moet duidelijk maken:
• U nadert een rondweg.
• Deze rijbaan leidt naar de rondweg.
• Deze rijbaan leidt naar de rondwegbaan in de (anti-)clockwise richting. ©

Oriëntatie geven

aan wegverkeer

Verwarring ontstaat wanneer de figuren geen oriëntatiepunt hebben waaruit de lezer zijn positie en de richting te gaan kan bepalen.

Geen verwarring mét een oriëntatiepunt

Een rondweg-icon moet duidelijk maken:
• U nadert een rondweg.
• Deze rijbaan leidt naar de rondweg.
• Deze rijbaan leidt naar de rondwegbaan in de (anti-)clockwise richting. ©

Waar rijdt de automobilist die dit spookrijdersbord ziet?
•Is hij een van de twee zwarte auto‘s en komt hij de rode auto tegen?
•Is hij zelf de rode auto?

0% van de lezers begrijpt dat hij de spookrijder is (n= 69).

spookrijder bord Nederland verkeer veiligheid

De richtingen zijn duidelijk.
• Het bord betekent: Niet verder in de richting die jij nu rijdt.
• De tekst betekent: Jij moet terug, tegenovergesteld aan je huidige richting.

90% begrijpt dat er een richtingsprobleem is maar 8% van de lezers begrijpt dat hij de spookrijder is (n= ).

Het woord spookrijder maakt duidelijk dat er niet zo maar een richtingsprobleem is maar dat er een zeer gevaarlijk en ongedacht richtingsprobleem is bij de lezer. 44% van de lezers begrijpt dat hij de spookrijder is (n= 27).

Naar top.

Oriëntatie geven

aan voetverkeer

Lopend langs de Amsterdamse grachten is niet te zien dat deze rond lopen. Heeft de voetganger dat niet in de gaten dan denkt hij rechtdoor te lopen. Na een tijd ziet hij dan voor zich wat hij achter zich waant.

hoefijzer plattegrond voor goede oriëntatie

Als een winkelcentrum niet te groot is en de plattegrond is hoefijzervormig dan kan de voetganger op elk punt zien waar hij is. Zeker wanneer het ronde plein waar elke hoek op uitkijkt een goedzichtbaar kunstwerk heeft.

Naar top.

Oriëntatie geven

aan waterverkeer

Cevni bord: maximaal 3 schepen dik liggen

Verwarring omdat een oriëntatiepunt ontbreekt, zoals het water een schip of de wal. Ook is niet duidelijk dat de strepen niet staan voor een zebrapad maar voor schepen.

De positie van de schepen t.o.v. de wal is duidelijk. ©

Europese standaard voor diepte.
21% van de lezers begrijpt dit bord (n= 53).

Experimenteel ontwerp voor diepte. 76% van de lezers begrijpt dit bord (n= 29).

Uitleg van de Amsterdamse havendienst bij dit internationale Cevni bord. Veel jordaanschippers begrijpen het bord kennelijk niet, komen onder de brug vast te zitten en blokkeren het zeer drukke rondvaartbootverkeer.

Mogelijk zijn deze twee dynamische borden bij een sluis met een brug aan de Waal, samen wel duidelijk.

2% van de lezers begrijpt dit bord (n= 46).

Experimenteel ontwerp voor ondiepe oever. 43% van de lezers begrijpt dit bord (n= ).

Zweedse oplossing, ondiepe oever onder de brug fysiek ontoegankelijk maken.

Duitse oplossing in Keulen, bedoeld voor professionele vrachtschippers.

Welke kant op voor warmwater?
• Is het uitloopstuk van de kraan het oriëntatiepunt, de kraan geeft nu dus warm water.
• Is de handel het oriëntatiepunt, dus
naar links draaien voor warm water.

Warm en koud op een vast deel van de kraan. Bij een-handel-mengkranen loopt door het warm-koud-richtingsprobleem ook het weinig-veel-water richtingsprobleem.

Naar top.

Oriëntatie geven aan geldverkeer

De pinpas van het nieuwe pinnen uit 2013. De kaart is symmetrisch en daardoor is er geen oriëntatie. Het is moeilijk aan te geven hoe de kaart in te voeren. Meer over psychologie en pinpassen.

Een ponskaart voor computers uit 1970. Het afgesneden hoekje maakte de kaart asymmetrisch waardoor goed te zien is dat de kaarten goed de machine ingevoerd worden. Een kaart die verkeerd in de stapel zit valt onmiddellijk op.

Hoe de betaalpas in te voeren?

Door een hoekje van de simkaart af te halen is op de simkaarthouder eenvoudig aan te geven hoe de kaart in te leggen.

Naar top.

Verwarring tussen linksen en rechtsen

Grammatica

De structuur van de woordtaal is eenvoudig lineair. Beeldtaal heeft een twee- of drie-dimensionale structuur. Links en rechts zijn essentiéel bij borden. Grammaticale fouten kunnen leiden tot misverstanden. Is links op de kaart ook links van de lezer. You are here tekens horen daar uitsluitsel over te geven.

Bewegwijzeringsplattegrond Schiphol, 2011

You are here toont de oriëntatie van de lezer op de kaart. Vrijwel liedereen zal deze You are here begrijpen door de kracht van de driehoek. You ontbreekt grafisch echter nog. Een grafische you zou kunnen zijn een cirkel met flaporen en een puntneus.

Praktijk

Bewegwijzeringsborden hebben twee richtingsystemen.
• Ten eerste heeft het figuur een richting, de afgebeelde auto rijdt naar links, rechts, naar de lezer toe of van hem af.
• Ten tweede geldt het bord voor een bepaalde richting. Het verbod geldt links, rechts of aan beide zijden van het bord.
Deze richtingsystemen moeten niet door elkaar lopen contamineren).

Grammatica

Een contaminatie: is een samentrekking die niet mag, bijvoorbeeld bij een café naast een veerpont de tekst: Hier zet men koffie en over.

De richting voor de graphic mag niet samengetrokken worden met richtingen in de graphic.

Verwarring tussen linksen en rechtsen

Duidelijk wat links en wat rechts is.

De onderste pijl kan betekenen: Elektrocutiegevaar bij achteruitrijden.

De pijl betekent duidelijk: Bovenstaande vind je links.

De richting van een pijl is duidelijk. Ten minste in de westerse cultuur. Voor aboriginals is een pijl een pootafdruk van een vogel. Bij een westerse pijl naar links, gaan aboriginals naar rechts.

Human performance(n=11): 64%
27%
9%
0%

82% goed.
0% ± goed. Bv. auto en mobiel opladen.
0% weet niet.
18% fout. Bv. electrische auto's links af, parkeerplaats electrische auto's.

De richtingspijl is verweven in het verbod (contaminatie)

Human performance with arrow included

with arrow separated.

Direction restriction is mentionned:
25%
24

✓
n

79%
24

er kan nog een trein komen weg verkeer veiligheid

Wat betekent dit bord?
•Treinen over eerste spoor rijden naar links. Kijk naar rechts, van daar
komen treinen voor eerste spoor.
•Het omgekeerde: Kijk naar links en naar rechts voor aankomende
treinen.
• Iets anders?

Grammatica

Door persoonsvormen is in de woordtaal de richting duidelijk, zoals in Ik sla hem. Is de boodschap Sla dan is niet duidelijk wie wie moet slaan. Bij pijlen is de persoonsvorm impliciet. Op het bord links is daardoor onduidelijk bij wie de pijlen horen, bij de lezer of bij de treinen.

Wat betekent de pijl?
• Aankomende lift gaat naar beneden
• Ga naar beneden voor de lift.
• Ga rechtdoor voor de lift.

Je moet naar rechts voor de lift die naar beneden gaat.

Die 300m is niet de hoogte of de breede van de brug maar de afstand van dit bord tot de dam. 13% van de lezers begrijpt dat er een dam aankomt en het verstandig is niet verder te varen. (n=39)

De mens in de tekening vlucht naar links.
Vluchtroute is rechtdoor of naar beneden.

De pijl op het groene bord betekent alleen er uit. De pijl kan ook begrepen worden als er uit naar die kant. Door de pijl naar de goede richting te laten wijzen leidt deze dubbele interpretatie niet tot meer doden bij calamiteiten.

Het vluchtpictogram op deze deur in een tunnel betekent niet: Ren naar rechts voor een veilig heenkomen.

De zwemmer zwemt naar rechts.
De lezer moet naar links.

Waar gaat deze metro heen? Naar links, naar rechts, naar de bestemming op de groene pijl of naar de bestemming op de gele pijl. Wordt de metro gesplitst en moet je links in stappen voor Boulogne?

Bij westenwind ligt Office Centre links en bij oostenwind ligt het Office Centre rechts, volgens de vlag. Of is de pijl een deel van het logo en ligt het Office Centre achter het bord? Volgens het bord, linksachter de vlag ligt het Office Centre rechts.

Naar links of naar rechts voor Carrefour, de Franse AH volgens de eerste oogfixatie?

Naar links dus volgens de meest linkse rotondepijl die zichtbaar wordt bij nadere inspectie van het bord.

Naar rechts dus volgens een bord aan de rechter kant van de weg dat zichtbaar wordt bij nadere inspectie van het totale visuele veld.

100 meter verder, vóór de rotonde, is het logo op de winkel te zien, rechtdoor zou je zeggen.

Naar top.

Verwarring tussen boven en onder

De pijlen op deze busstrippenkaart suggereren dat deze buskaart in de buik afgestempeld moet worden.

Is dit een logo of moet de parkeerder naar beneden?

Duwen en hier voor voorwaartse richting.
Geen pijl.

De 1.00 m op deze sluisdeur betekent niet:
na 1.00m maar
u gaat 1 meter omhoog.

Naar top.

Verwarring tussen breedte, lengte en hoogte

Wat betekent het linker bord?
28% van de lezers geeft het goede antwoord: maximale lengte.(n=54).
• Maximale breedte antwoordt 9% van de automobilisten. Niet zo gek want het perspectief van de tekening is dan gelijk aan het perspectief van de automobilist.

	Minder misverstand wanneer er oriëntatie is. First time lezers presteren beter dan experienced lezers met rijbewijs. Dus minder leren voor rijexamen.

Automobilisten die hun vaarbewijs willen halen kunnen vrijstelling krijgen voor een deel van de te leren vaarborden.

Naar top.

Grammar for graphics


			Psychologie voor icon, pictogram en sign design De taalhersenen bepalen de grammatica. Voor een beeldtaal geldt dezelfde grammatica als voor de woordtaal. Grammaticale (beeld)taalfouten leiden tot onduidelijkheden, misverstanden, langer leren, langer kijken en gevaarlijke situaties. Grammaticaal correcte borden zijn begrijpelijker, beperken (rij- en vaar-)examens en verminderen het aantal doden in het verkeer en bij calamiteiten. Achtergrond, voorbeelden en onderzoeksresultaten. Presentation: Plain 2015, Clearer language, greater efficiency and effectiveness, September 17-20, 2015 Dublin, Ireland.
			Kinderen, hoe te tekenen, babies, schoolkinderen, volwassenen, ouderen, etc. Teken je kinderen op borden? Zo ja hoe dan (jong, oud).
			Meervoud, gezinnen en stellen zijn wel mensen maar mensen zijn niet altijd gezinnen en stellen In de woord-grammatica is de regel: Meervoud is enkelvoud met een meervoudsvorm er achter:een mens, meer mensen. Hoe is dat in graphics?
			Ontkenning, verbod en niet: teken je een streep er door, een kruis er door of kleur je rood? Verbod: tekenen of verwoorden, hoe tekenen (streep, kruis, rood)? Wat en wanneer wel/niet rood/groen/geel? Hoe extra duidelijk maken, met woorden of teken je strepen, kruisen en rood? Een expliciete, eenvoudige en consequente grafische presentatie van het verbod maakt icons en pictogrammen begrijpelijk en het gevaar duidelijk.
			Aangeven van beperkingen voorkomt vergissingen Teken bijvoegelijk naamwoorden en bijwoorden ook.
			Contrast Het helderheidscontrast kun je structuur zichtbaar maken en afbeeldingen onzichtbaar.
			Perspectief, mooi met perspectief of leesbaar en begrijpelijk met 2-d? Mooier met perspectief of beter leesbaar en begrijpelijker met 2-d.
			Plaatsbepaling, hoe teken je: pijlen en richtingen? In de werkelijkheid zijn er een tiental richtingen. Een 2d bord heeft er maar vier. Grafische elementen voor boven, vooruit en beneden kunnen gelijk zijn (synoniem). De kans op verwarring is groot en bij veiligheidsborden dodelijk.
			Plaatsbepaling, de voor- of de zijkant tekenen? Meer zien op minder oppervlak. De voorkant is wat de lezer meestal ziet maar de zijkant kan hem meer laten zien en snapt de lezer ook wel. Overeenstemming met de kijkrichting of meer informatie, leesbaarder en begrijpelijker.
			Plaatsbepaling, hoe teken je: op, in en onder water? Zonder water op borden verdrinkt de lezer in de betekenis.
			Is a word grammar applicable for a visual sign language? Better understanding when a word grammar is applied to visual signs? What is wrong with today's sign design? PLAIN 2015 Conference: Clearer language, greater efficiency and effectiveness, September 17-20, Dublin, Ireland

Behalve psychologie voor GUI en web ook psychologie voor:

		Psychologie voor GUI en webdesign Wat vinden vingers, ogen, geheugen en vooral hersenen van: de desktop, metaforen, help, homepage, menu, Kiss, smart, personaliseren, pieptonen, etc? Hoe zien deze er uit wanneer zij de beste pasvorm hebben voor: ogen, vingers, geheugen en hersenen?
		Psychologie voor icon, pictogram en sign design De taalhersenen bepalen de grammatica. Voor een beeldtaal geldt dezelfde grammatica als voor de woordtaal. Grammaticale (beeld)taalfouten leiden tot onduidelijkheden, misverstanden, langer leren, langer kijken en gevaarlijke situaties. Grammaticaal correcte borden zijn begrijpelijker, beperken (rij- en vaar-)examens en verminderen het aantal doden in het verkeer en bij calamiteiten. Achtergrond, voorbeelden en onderzoeksresultaten.
		Psychologie voor design Psychologische en biologische processen die de performance van gebruikers bepalen: generiek waarnemen, sturing van de aandacht, werkgeheugen, verkorten van handelingen, nu-denken, anticiperen en list, bedrog en intimidatie. Hoe daarop in te spelen.
		Psychologie voor public info systems Weinig kosten en veel winst bij het informeren van reizigers, automobilisten, schippers, wandelaars en vluchters. Psychologie en autonavigatie, beleving, bewegwijzering, dynamische vertrektijdenborden (nu en morgen), klanttevredenheid, OV-chipkaart, pictogrammen, nieuwe veiligheidsstrategie, reizigersonderzoek, verkeersborden, vertragingsinformatie.
		Psychologie voor leren rekenen en getallen Toegepaste cognitieve psychologie voor kinderen die leren rekenen op de basisschool. Maar ook voor het lezen en begrijpen van getallen voor automobilisten, reizigers en vluchters. Verder complexe getallen voor professionals (machinisten, verkeersleiders en operators).
		De toekomst volgens de psychologie Toekomst: ons dagelijks leven in een technische toekomst, maar dan volgens de psychologie.
		The speed control information of ETCS for train drivers The presentation of speed control information of ETCS train drivers