Hoe mensen dachten, denken en gaan denken |
Op deze pagina: 1 Emotie gedreven denken 2 Emotie en design 3 Denken en design 4 Hoe denkt de mens nu? 5 Hoe denkt de mens morgen? Meer toegepaste denkpsychologie 
|
Hoe mensen dachten, denken en gaan denken |
Op deze pagina: 1 Emotie gedreven denken 2 Emotie en design 3 Denken en design 4 Hoe denkt de mens nu? 5 Hoe denkt de mens morgen? Meer toegepaste denkpsychologie
|
1 Emotie gedreven denken |
2 Emotie en design |
3 Het denken en design | Hoe aansluiten bij denkprocessen?
• onderaan: skills, • daarna een hoger niveau: leren toepassen van regels • en het hoogste niveau: kennis. |
3.1 Skill based behaviour | Aanvankelijk was het werk van mensen vooral skill based. Dit omvat vaak visueel-motorisch handelen dat op den duur zonder bewuste sturing, geautomatiseerd verloopt. Het gaat om doorlopen van gebaande paden in de hersenen. | Voorbeelden daarvan zijn: repeterend handwerk, lopendebandwerk, autorijden, de weetjes-intelligentie van de slimste mens spelletjes. |
3.2 Rule based behaviour3.2.1 Regels, prima voor techniek, overheid en onderwijs | Skill werden gemechaniseerd en de machines dicteerden dus dat de mens moest doen wat de machine nog niet kan, bijvoorbeeld opstarten. Het werk werd rule based. Rule based behaviour (Rasmussen) omvat het uitvoeren van procedures, (gebruiks)voorschriften en algoritmen, bijvoorbeeld voor het delen van getallen, het starten van een machine en het vinden van de oorzaak van een bekende storing. | Rule based behaviour is een logische stap na skill based behaviour. |
Iedere burger wordt geacht de wet te kennen. stelt de cultuur gewoon. Dus:  | • Ook het (reken)onderwijs was er snel bij.
 Mr. Algoritme: Al Chwarizmi (850), de Arabische rekenmeester Willem Bartjens. | •
voor problemen die de techniek zelf niet kan of wil oplossen.
In moet de gebruiker precies de regels en de bewoordingen van de computer volgen. Een regel is: Als de temperatuur van een splijtstofelement te hoog wordt dan moet je meer koelwater toevoeren.  Meterlijsten met waarden voor operators van de ontplofte kerncentrale in Tsjernobyl. Afzonderlijke waarden, geen overview, geen knowledge based gedrag mogelijk. |
3.2.2 Regels, ook prima voor mensen? | Aanvankelijk vond de mens het prima regels op te volgen. | Tót zo’n 10 000 jaar geleden er het een en ander veranderd was. De mens was uit de bomen geklommen en slapen op de grond geeft de hersenen meer rust dan slapen in een boom. Ook het oriënteren op savannen vraagt dieper nadenken dan wanneer je je weg moet vinden in een paar bomen. | Kennis en doelen werden daardoor chaotisch samen ’zichtbaar’ in zijn De mens ’zag’ daardoor dat je sommige dingen beter ánders kon doen dan het algoritme voorschreef. Hij kreeg geniale gedachten als stenen speerpunten met weerhaken en landbouw. Híj paste zich niet meer aan, aan de natuur, hij paste de nátuur aan, aan zich zelf. Toen ging het snel. Binnen 10 000 jaar werd de vuursteenkets voor vuur een atoomkets voor vuur. |
| Daar komt nog bij dat de mens toen al enkele eigenschappen had die het volgen van regels moeilijk maken. |
|
| • Maar er is nog iets. Lang heeft men gedacht dat de mens zich over de aarde verspreidde, om overbevolking, oorlog of klimaat. Het inzicht nu is dat hij weloverwogen emigreerde met zijn hele hebben en houden. Niet naar de overkant van de rivier maar duizenden kilometers ver, desnoods met een kano over zee en met huis en haard (Kreta, Australië 50 km, 50 000 jaar geleden, ). Hij deed dat gewoon omdat hij vrij wilde zijn en de opgebouwde cultuur te beklemmend werd |
| Goed. De mens is niet gebouwd voor regels, procedures en precisie die daarvoor nodig is. Het komt dus goed uit dat de techniek procedures wél precies en braaf uitvoert zoals door de mens opgedragen. | De mens is dus precies het omgekeerde van de techniek. Een ideaal team zou je zeggen. Wat is nu de denktaak van de mens in dat team? |
3.3 Know- | Zoals aan de groei van het voorhoofd te zien is evolueert het menselijk voor hoofd en daarmee zijn denken redelijk snel. Bovendien beginnen al die regelsystemen steeds meer te kraken. |
|
Hetzelfde is het geval met . | • In het onderwijs ontdekte deskundigen rond 1970 dat reken-algoritmen en instampen niet de weg is om te gaan. | • Ook Rasmussen had in de gaten dat kerncentrales ontploften met operators die regelsvolgend opgeleid waren (Three miles Island 1979 en Tjernobyl 1986). Later kreeg men in de luchtvaart ook door dat steeds meer regels om het laatste ongeluk te voorkomen, ertoe leidde dat piloten in problemen zo druk waren met checklists binnen dat zij de berg buiten niet zagen. |
|
Goed. (Meer) regels werkt niet. Ze kosten geld en geven negatieve emoties: rechtzaken, cursus-, handhaaf-, examen-, advies- en vergunningenindustrie. Ze zijn contraproductief (slechter onderwijs, meer verkeersslachtoffers). Ze bedreigen waarschijnlijk het vrijheidsgevoel óók in ’vrije’ democratieën. Wat nu? |
| In de veiligheidskunde komt de term zelfredzaam op. Regel niet alles (bij een ramp) maar zorg dat de burgers zich zelf kunnen redden. Ontwerp verkeersborden die burgers begrijpen zonder cursus. Examens zijn dan niet nodig en borden voor gevaarlijke situaties worden beter begrepen. Laat de chauffeur niet op de klok kijken of hij volgens de regels te moe is om veilig te rijden maar laat de ICT kijken of hij voldoende afstand houdt en niet te vaak over de lijntjes gaat. Waarschuw medeweggebruikers met een lamp op de cabine (Let op, hij zit half te slapen. en verminder zijn snelheid. |
|
Rasmussen bleef niet proberen en rules te maken voor complexe problemen.
Rasmussen kwam met knowledge based behaviour. Bijvoorbeeld het oplossen van niet eerder opgeloste problemen (een nieuwe storing), het maken van een plan en het in de gaten houden van samenwerkende computers (supervisory control). Wat nu precies knowledge based gedrag was bleef onduidelijk. Maar Rasmussen gaf operators niet (alleen) regels maar vooral ook overzichten waar zij interacties tussen onderdelen konden zien en begrijpen. Sindsdien geen grote knallen meer daar.  Overview van tienduizende metingen. Duidelijk is dat de problemen links onder zitten (koeling, bijvoorbeeld) (Duncan). |
| Goed. Niet alleen regels maar meer: kennis en overzicht. Maar dat zegt nog steeds niet hoe mensen denken. |
4 Hoe denkt de mens nu? | De indeling van Rasmussen geeft een indeling in taken. De indeling zegt niet hoe de hersenen van mensen werken. | Wat nu is denken? Psychologen gebruiken verschillende woorden voor denken: cognitie, information processing, mentaal handelen, probleemoplossen en (kunstmatige) intelligentie. | Deze verscheidenheid aan termen geeft aan dat denken een lastig begrip is. Het overzichtswerk van spreekt in de ondertitel over: het meten van een mythe. Hoe meer de psycholoog van intelligentie weet hoe terughoudender hij is. |
4.1 Wat was denken | In de middeleeuwen begreep men de wereld met religieuze-intelligentie. Is de vijand getroffen door een bom: God is met ons. | Descartes keek niet naar de bijbel maar naar feiten als het gewicht van de kogel en de hoek van het kanon. Vijand geraakt: De hoek van het kanon was goed. Die feiten-intelligentie ziet men in en moderne televisie programma’s als De slimste mens. |
4.2 Wat is denken nu | Vandaag blijkt hij er minder ver naast te zitten dan wetenschappers na hem en amateur-psychologen nu. Nu is het tamelijk duidelijk dat de hersenen een systeem van verbindingen zijn en niet een systeem van opgeslagen elementen Deze verbindingen werken niet lineair, zoals de taal, of hiërarchisch zoals een computermenu, maar parallel. | Theorieën over het denken moeten dus aansluiten bij het netwerkmodel. Rasmussen was niet zo specifiek over wat ’knowledge based ’ vaardigheden zijn maar je zou knowledge based kunnen uitwerken met een netwerkmodel. De softe psychologie zoals die van Rasmussen verschuift daarmee naar de keiharde neuro-psychologie. |
| Denken als het leggen van verbindingen blijkt ook te kloppen met het denken van hersenen waar iets goed mis mee is. | De epilepsie verminderde. Maar beelden die rechts in de hersenen terecht komen kon de linkerhelft niet meer beschrijven. Denkproblemen zijn verbindingsproblemen. | Linken verklaart niet alleen problemen met het denken maar verklaart ook superdenken. Daar staat vaak tegenover dat zij minder verbindingen elders hebben, bijvoorbeeld in de prefrontale cortex. Sociaal fungeren ze dan weer minder goed. |
4.3 Denken als irrationeel linken verklaart veel |
| Bijvoorbeeld Framen | Door associatief linken is framen mogelijk. |
| Bijvoorbeeld Bijgeloof | De hersenen hebben geen moeite met niet-rationele kennis als (bij)geloof. |
| Bijvoorbeeld Ezelsbruggetjes | Ezelsbruggetjes zijn per definitie logisch-dom maar hersen-slim omdat ze een brug zijn tussen iets nieuws en iets dat er al is. |
| Bijvoorbeeld Taal associatie sterker dan logica | Mensen weter beter, toch antwoorden velen vork op de vraag: Ork, ork, ork, soep eet je met een ....? Bij het horen van eten en ork leggen de hersenen onmiddellijk een verbinding met vork. In de taalhersenen liggen ork en vork dicht bij elkaar omdat ze rijmen. Die kleine afstand van ork en vork in de taalhersenen is sneller en sterker dan dat de rationele beoordeling van het antwoord in de prefrontale cortext. |
| Bijvoorbeeld Onterecht schuldig verklaren | Op basis van gelijktijdigheid wordt een oorzakelijk verband gelegd. Ah, zij was er elke keer bij toen patiënten overleden (bv. Lucia de B.). Dus ze heeft de patiënten omgebracht redeneerde de rechter. Toen ze haar straf uitgezeten had, bleek dat ze onschuldig was, mede door de inzet van cognitief psychologen. |
| Bijvoorbeeld Onderzoek naar oorzaken | Als uit onderzoek blijkt dat vegetariërs langer leven dan hoeft dat niet te komen doordat ze alleen planten eten. De oorzaak kan ook zijn dat ze bewuster en daardoor gezonder leven. Het omgekeerde is dan zelfs ook niet uitgesloten: het kan zijn dat bewust vlees eten gezonder is dan bewust vegetarisch eten. |
| Bijvoorbeeld Discriminatie | Door de associatieve werking en het moeilijk te controleren limbisch systeem is discriminatie van personen ook zo lastig. Voordat de prefrontale cortex ook maar kan zeggen: Niet alle ... zijn .... heeft het limbisch systeem allang alarm geslagen met Kijk uit, daar heb je weer zo’n ... |
| Bijvoorbeeld Onderzoek naar beleving | Doordat emotie het gedrag ongemerkt meer bepaalt dan de ratio, zegt een mens niet wat hij ’denkt’ en ’denkt’ hij niet wat hij zegt. Dit is sterker wanneer de denker meer emotioneel betrokken is. Bijvoorbeeld doordat hij ooit een trein miste naar een belangrijke afspraak of wanneer het OV door media of politiek negatief geframed wordt. |
| Bijvoorbeeld Creativiteit | De hersenen bepalen welke koppelingen ze leggen en niet de eigenaar van de hersenen. Daardoor kunnen onbedoelde en vreemde koppelingen ontstaan, zoals humor, creativiteit, versprekingen, (te) spontane uitspraken en een Aha-Erlebnis. Eerst komt de gedachte en daarna pas de beoordeling als grappig en slim. Is er onvoldoende tijd voor censuur door de (culturele) normen die de pre-prontale cortex kent dan krijgt de gedachte een negatieve beoordeling als dom, asociaal en dergelijke. Onder de douche, wanneer het probleem niet aan de orde is, komen de hersenen ijskoud met een geniaal idee. Tijdens het slapen is die beoordeling van gedachten geheel uitgeschakeld en koppelen de hersenen ongehinderd alles aan alles. |
| Bijvoorbeeld Op het puntje van de tong | De hersenen komen niet alleen met nieuwe gedachten, oude gedachten die zeker aanwezig zijn, houden de hersenen gewoon soms nog even verborgen, bijvoorbeeld als het op het puntje van je tong ligt. |
| Bijvoorbeeld Procedures en regels | Je weet maar nooit wat voor associaties en afleidingen er op een bepaald moment opduiken omdat het limbisch systeem denkt dat het voortbestaan gevaar kan lopen. |
| Bijvoorbeeld Beoordelen van kwaliteit | Ariely ging in zijn onderzoek nog een stapje verder. Mensen die eerst een willekeurig hoog getal opschrijven, bieden direct daarna een hoger bedrag dan mensen die eerst een willekeurig laag getal opschrijven (Ariely, 2012, pag. 46). Er is geen enkele relatie tussen het opgeschreven getal en het object waarop geboden wordt maar de hersenen leggen wel een link. |
| Bijvoorbeeld Vrije wil | Dat betekent voor de vrije wil, dat hersenen zonder enige controle van de eigenaar toevallige linken leggen? Is die vrije wil misschien gewoon een alibi voor gebrek aan psychologische kennis? Een nogal harde aanwijzing daarvoor is dat de hersenen al beginnen met linken vóór de persoon kan weten dat hij iets gaat beslissen Als de niet zo vrolijke Nietzsche deze nieuwe kennis zou hor en dan zou hij waarschijnlijk juichend opstaan uit zijn graf in Röcken. Als hij vervolgens ziet wat er met zijn kennis gedaan is, dan zou hij daar waarschijnlijk weer snel in terug te keren. |
| Descartes zat dus in de goede richting met de hersenen als een netwerk. Maar hij had het mis met de rationaliteit. Hij dacht dat (wetenschappelijke) kennis gewoon aangeboren in de mensen zat en er alleen uitgehaald moest worden. | De ratio kan ontrafelen of een associatief (correlationeel) verband ook oorzakelijk is en wat de emotionele lading is. Maar dan moet de mens zich wel houden aan allerlei strakke wetenschappelijke regels. Zich houden aan regels is nu net iets wat mensen niet goed kunnen, zoals we al zagen. | Zich houden aan regels is vooral moeilijk wanneer de uitkomst het limbisch systeem onwelgevallig is. Dat limbisch systeem kan overigens wel eens minder stom zijn dan het lijkt. Zo heeft het zijn grootste vijand, de wetenschap, in zijn greep gekregen met ’marktwerking’ en financieel afhankelijke onderzoeksinstituten. | Goed nieuws is wel dat de wetenschappelijke psychologie steeds meer doorsijpelt naar het volk. Steeds meer bestseller verklaren het volk leesbaar en goed onderbouwd hoe bepalend de emotie (en niet de ratio) is voor ons gedrag () en Ook journalisten onthullen rond 2019 steeds meer, dat wetenschappelijke conclusies politiek correct zijn. Niet toevallig overigens. Wiens brood men eet diens woord men spreekt. |
5 Hoe denkt de mens morgen? |
5.1 Kiest de mens voor de techniek? | De ICT belooft problemen op te lossen met techniek zoals: Opmerkelijk aan deze lijst van beloften is, dat de techniek komt met een lijst vage en vooral lastige psychologische begrippen. Verder weet de denkpsychologie dat het riskant is | De kinderdenkpsychologie leert dat antropomorf denken Voor kinderen kunnen bomen praten en denken. Dat is ook wat de ICT nastreeft met bijvoorbeeld robots. |
| Ook de taalpsychologie heeft een relevante opmerking. Slim is een antoniem als zwart-wit. Als het over techniek gaat, dan wordt altijd alleen gesproken over de ene kant, de slimme techniek. Als er al iets slim moet zijn dan is het niet zozeer de techniek maar de ontwerper. Deze kan taalpsychologisch gezien dus ook dom zijn. | De werkelijke tegenstelling is overigens niet slim - dom maar |
|
Natuurlijk moet de mens de techniek gebruiken maar dan wel omgekeerd: De vraag is dus niet: Wat is de invloed van sociale media op de mens. Een betere vraag is: Hoe kan de mens sociale media gebruiken? Een nog betere vraag is: Heeft de mens sociale media nodig? Maar de vraag is niet: Kiest de mens voor de techniek? De vraag is: Laat de mens zich onderwerpen aan de techniek? Kort en plastisch: Eigenlijk is er helemaal geen vraag maar een opdracht: Techniek maak wat het denken van de mens nodig heeft. |
5.2 Kiest de mens voor de cultuur? | De mens bouwt hulpmiddelen (computerprogramma’s) die denkprestaties kunnen leveren die één mens alleen, niet voor elkaar krijgt. Dennet geeft daar aardige maar nogal ingewikkelde voorbeelden van (het wiskundige bewijs voor de vierkleurenstelling van Möbius, het bouwen van eiwitten). Hij blijft met zijn voorbeelden binnen de technische wetenschappen. | Human Efficiency richtte zich aanvankelijk op toepassing van de psychologie op apparaten en systemen voor rekenonderwijs, reizigers en bestuurders (trein, (vrachtauto)). |
De analyses op deze site waren aanvankelijk bedoeld om te komen tot efficiënte systemen: snel en foutloos menselijk handelen. Steeds weer blijkt
dat het niet zo moeilijk is een efficiënt systeem te maken,
dat die efficiënte systemen goedkoper zijn dan de huidige systemen en
dat een efficiënt systeem geen ingewikkelde techniek vraagt (virtual reality, AI, grote snelle computers). Hoe komt het toch dat dit steeds maar niet blijkt te lukken. |
| In de tachtiger jaren van de vorige eeuw werd beroemd met The Psychology of Everyday Things. Ontwerpers kregen de schuld van gebruiksonvriendelijkheid. | Tien jaar later kwam de taalkundige met The inmates are running the asylum. De managers hadden de ontwerpers hun gang maar laten gaan. | Weer tien jaar later was het probleem kennelijk nog niet opgelost maar werd een volgende verdachte ontmaskerd Het is dus begrijpelijk dat de ICT en Design aan de haal gaan met psychologische begrippen kapen als: | Nu, 36 jaar na Norman, is |
5.2.1 Het werkgeheugen geeft vrijheid | De ICT blijkt, hoe dan ook, niet erg behulpzaam te zijn bij het denken van de mens. Begrijpelijk, het is namelijk onduidelijk wat dat denken van de mens eigenlijk is. |
Misschien is het een oplossing om eens na te gaan hoe die mens is gaan 'denken'. Een antwoord op die vraag geeft The rise of Homo Sapiens, the evolution of modern thinking In dat boek dat gaat over het denken verwijzen de auteurs 24 maal naar working memory in de tekst en geen enkele maal naar intelligence. De conclusie van de auteurs is dat het werkgeheugen de motor is van de ontwikkeling van het hedendaagse denken van de mens. Zij baseren die conclusie op de ontwikkeling van de hersenen en de werktuigen die de mens maakte. |
| Aanvankelijk paste de mens zich 100% aan aan de natuur. Dat deed elk dier. De 'slimme' dieren gebruikte eenvoudige gereedschappen, een takje om mieren uit een hoop te halen of een kei om noten te breken. Ook de mens had dierlijke intelligentie. Hij ging een klein stapje verder en maakte 100 000 jaar lang vuistbijlen. Meer niet. | Dat alles veranderde toen het werkgeheugen van de mens zich ontwikkelde. In zijn werkgeheugen kan een mens verschillende zaken tegelijk zien. Zo kan hij zien dat de punt van zijn speer wéér afgebroken is. Hij baalt. Naast zijn speer ziet hij misschien een scherpe afslag van een vuursteen die hij aan het bewerken is. Eureka! De Leonardo uit de steentijd prutst de scherpe afslag op zijn speerpunt. Minder speerpunten slijpen en meer everzwijnen vangen! In het werkgeheugen wordt de oplossing van een frustratie met de werkelijkheid zichtbaar. De bewuste intelligentie is geboren. De mens is vrijer van de natuur. Hij past zich niet aan aan de natuur maar hij past de natuur aan aan zichzelf. De mens kan bewust kiezen tussen opties die hij in zijn werkgeheugen 'ziet'. Bij bewust denken 'ziet' of zelfs zoekt de mens alternatieven en kiest bewust. Neen, niet die afslag maar die andere. Die is puntiger. En dan gaat het snel. | Door al dat gepruts met vuurstenen en speren kunnen de hersenen de fijne motoriek goed aansturen. Mensen kunnen dat beter dan apen bijvoorbeeld. Het aansturen van fijne stemspieren was voor de hersenen dus een kwestie van copy paste. Bij dat prutsen leert de mens ook een motorische grammatica (plaatsbepaling: waar de speer vasthouden). Die woord-taal-grammatica konden de hersenen dus ook copy-pasten van de grammatica voor de fijne motoriek. Verder wil de mens ook communiceren om kennis over te dragen. Je moet je speer meer naar achter vasthouden dan is hij beter in balans en blijft hij horizontaal. Het taal-denken is niet meer tegen te houden. |
| Met die taal-intelligentie ontstond de landbouw. Voor landbouw heb je regels nodig voor verdeling en planning van het werk. En toen ging het mis. Wie moet het rotwerk doen bijvoorbeeld. En wie moet werken bijvoorbeeld. Een eerste oplossing voor dat probleem was fysiek emigreren. Sommige mensen hernemen dan hun vrijheid. Niet zoals dieren: emigreren wegens externe krachten zoals overbevolking, conflicten of klimaatverandering. De dissidenten emigreerden bewust, weloverwogen, in goed overleg en over grote afstand: met een kano naar Kreta (60 km, 6 800 vC., of naar Australië | De taal maakte ook een tweede oplossing mogelijk namelijk mentaal emigreren. Vikingkoning Bluetooth (911-986 n. Chr.) veroverde veel met één regel van tien woorden: Gesneuveld in de strijd: honingwijn en maagden tot in eeuwigheid. Overigens was ene Mozes (ongeveer 1300 v.Chr.) hem voor met maar liefst 10 regels. Geen van die regels ging over landbouw of vechten. Opmerkelijk is dat de regels van Mozes nog steeds actueel zijn en zich fors vermenigvuldigd hebben. Ene Jesus deed 1300 jaar later een succesvolle poging het aantal regels te beperken tot grofweg één: Heb de ander lief als uzelf. Inmiddels is die beweging ook uitgegroeid met vele regels niet over landbouw. Al met al niet echt de vrijheid waar het 40 000 jaar geleden mee begon. | Een bevrijding van het religieuze denken kon niet uitblijven en kwam, 200 jaar geleden met de verlichting. De verlichting verving het religieuze denken door het rationele denken met de objectieve regels van de wetenschap. | We komen in de tijd steeds dichter bij vandaag. Nog vers in het geheugen ligt de onhandige afslag in de evolutie van het denken die het nazisme nam. Het nazisme kwam natuurlijk ook met regels, natuurlijk ook niet over landbouw maar om de vrijheid van veel mensen nogal fors te beperken. Al na twintig jaar volgende een spectaculaire apotheose van die afslag met de tweede wereldoorlog. Het goede nieuws was dat die oorlog niet meer ging om god, koning en maagden maar om de Vrijheid. Wat dat betreft waren de Romeinen slimmer dan het nazisme. Door andere volken vrijheid te geven hebben de Romeinen het wél 1000 jaar uitgehouden. |
| En dan nu het denken van vandaag. Tegelijk met de bevrijding van religieuze regels was er ook een bevrijding van autoriteit. Niet de ratio bepaalt wat we gaan doen maar het volk, het democratische denken. | Opmerkelijk is dat burgers zich steeds onvrijer lijken te voelen. Ook in de meest democratische landen. Er is toenemend populisme en er is een roep om meer beslissingen bij de burger te leggen (kiezen van bestuurders en referenda). Blijft de geschiedenis zich herhalen? |
5.2.2 De taal maakt afhankelijk |
Onder aanvoering van het werkgeheugen werd het menselijk denken vrijer. Tegelijkertijd ontwikkelde zich de taal. Die gaf ook vrijheid. Met taal kun je gemakkelijker uitleggen en leren bijvoorbeeld. Maar je kunt ook gemakkelijker fabeltjes maken. En met die fabeltjes kun je dan de vrijheid van anderen beperken. Iets dergelijks schreef Wittgenstein overigens al honderd jaar eerder. Voor hem was filosofie een therapie die hem moest bevrijden van 'de beheksing van ons verstand door de taal'. |
Goed. Terug naar nu en de toegepaste denkpsychologie. • • Het zijn dan de kinderen die een 'rekenprobleem' hebben. • Drie toevallige toepassingsgebieden en drie keer een psychologische conclusie in lijn met Harari en Wittgenstein. |
5.2.5 De cultuur houdt zijn macht vast | In het kort is de geschiedenisles boven: Bij elke stap verbetert het denken en de vrijheid van de mens fors en wordt tegelijk zijn vrijheid fors beperkt. En nu dan Eureka. Op deze site staan min of meer objectief wetenschappelijke psychologische analyses gericht op het efficiënt maken van niet politiek-gevoelige apparaten en systemen (snel en foutloos op knopjes drukken). | De systemen die vanuit de gebruiker, zijn taak en de psychologie ontworpen zijn, die zijn zoals het hoort. En dan nu, na zo'n veertig jaar analyseren en ontwerpen van knopjes wordt de rol van de cultuur met zijn regels steeds zichtbaarder. |
| Bijvoorbeeld Leren optellen en aftrekken tot 100 |
 | Het conflict tussen de mens en de cultuur kwam in 1986 al naar voren bij onderzoek naar het leren optellen en aftrekken onder de 100. Kortom, de cultuur wil: liever en het kunstje leren dan na denken hoe je het zou kunnen doen. Ook rond 2020 is er bij ouders en politici een voorkeur voor instampen van 'basisvaardigheden'. | De associatieve wet is zichtbaar binnen één oogopslag (2+3=5, dat weet ik, ik zie nu dat 3+2 ook vijf is. Dat hoef ik dus niet opnieuw op mijn vingers uit te rekenen.) |
|
Bijvoorbeeld Veilig verkeer |
 De 'smart'ICT tacho, ingevoerd rond 2019 | De nieuwe tachograaf waarmee gecontroleerd wordt of de vrachtwagenchauffeur zich aan de rijtijden houdt. | Ter illustratie een psycho-tacho. De psycho-tacho is een team-lid dat ongevallen voorkomt door goed naar de chauffeur te kijken, voortdurend te rekenen en de chauffeur te informeren. Zo nodig zet hij de wagen stil. Zo gaat dat bij machinisten al decennia. |
Jan, je bent nu binnen 30 minuten 10 maal de vluchtstrook opgeshoven en je zit te dicht op je voorganger. Je bent kennelijk moe. Rusten nu. | Een psycho-graaf |
 | De grammatica van een vierjarige is beter dan de grammatica op verkeersborden. | Uit onderzoek blijkt dat er bij verkeersborden met een correcte grammatica |
|
|
Bijvoorbeeld Testen en toetsen |
Uitslag rijexamen. | Intelligentietesten, eindtoetsen, Cito-toets en examens zijn nodig om beslissingen te nemen die in deze cultuur noodzakelijke: Wie mag welke baan, welke school, naar het volgend leerjaar en wie mag met een auto de weg op. Voor psychologen is dat getest aantrekkelijk omdat eenvoudig met getallen gewerkt kan worden. Met computers en internet is het nog gemakkelijker en kan iedereen psychologisch onderzoek doen. het is niet duidelijk waar de mens in het leerproces zit, waarom hij gezakt is, en hoe het verder moet. Verder is niet duidelijk of het probleem in het leerproces bij de leerling, in het onderwijsproces of bij het testen (examenvrees) ligt. De psychologie is eigenlijk: Fout Jan, kom over twee maanden nog maar eens terug, beter je best doen hoor! |
Hoe 'goed' of 'slecht' hij ook is. Bijvoorbeeld met: • • • • | • |
|
![](https://www.humanefficiency.nl/public/pictures/winkelwagentje.gif"alt="duidelijk onduidelijk woorden termen jargon"){kind=small}
