1 De metafoor is bekend

Natuurlijk dreef de eerste stoomboot roeispanen aan. De uitvinder had zijn handen vol aan de nieuwe techniek. Maar vrij snel kwam de radarboot en de scheepsschroef.

De roei-stoomboot van John Fitch (1743-1798).

Terugvallen naar de oude techniek is heel begrijpelijk. De oude techniek is vaak fysieker en concreter. Filosofen noemen deze manier van ontwerpen een ziekte: het horseless carriage syndrome

(de Mul, 2007, pag. 111).

Je vindt een auto uit door voor een koets een mechanisch paard te plaatsen.

Ruim honderd jaar na de uitvinding van de vervanger van de postkoets hebben auto’s aan de achterkant nog steeds de vorm van een postkoets. Die vorm heet ook nog steeds ’kofferbak’.

De ontwerper van ICT-apparatuur maakt ook gebruik van de oude-techniek-metafoor. Duidelijk is dan hoe hij de interface conceptueel, visueel en taalkundig moet vormgeven. Dit voordeel verkort de eerste en moeilijkste fase van de interface ontwerp aanzienlijk.

Een bijkomend voordeel is dat de gebruiker iets bekends ziet en denkt Ah, gelukkig niet weer zo’n onbegrijpelijk ICT ding maar iets dat ken ik, niets aan de hand.

Maar dat is eigenlijk altijd een onterecht snapgevoel betogen Regt & Dooremalen, (2015, pag. 118).

Leerpsychologisch zijn metaforen te verantwoorden doordat het leren van nieuwe kennis verloopt door de nieuwe kennis te koppelen aan de bestaande kennis. Maar een reiziger die een treinen-bord gewend is, die begrijpt een bestemmingen-bord ook wel.

Uit onderzoek blijkt zelfs dat een van de voordelen van portret bestemmingen borden is dat reizigers die treinenborden gewend zijn, bestemmingenborden beter begrijpen dan treinenborden, zelfs wanneer ze deze voor het eerst zien en niet uitgelegd krijgen.

Hieronder een man-operated treinenbord en meer computer-operated borden. Het man-operated bord is landschap opgezet zodat het bord niet te hoog wordt en de stationschef er eenvoudiger bij kan.

Dezelfde informatie maar dan op een

experimentele computer-operated bestemmingenbord.

Dit bord maakt gebruik van de nieuwe mogelijkheden van een computer-operated bord.

Een van de vele verschillen is dat de informatie portret opgezet is zodat de reiziger eenvoudig langs alle bestemmingen kan zoeken.

3 De mens als metafoor om de techniek te vormen

Kinderen denken antropomorf

Antropomorf denken is menselijk. Vijfjarigen begrijpen de wereld door deze te vermenselijken schreef

Piaget in 1929

in The Child's Conception of the World.

Volwassenen denken niet antropomorf en weten wel beter, beesten kunnen niet praten als mensen.

Middeleeuwers denken antropomorf

In de middeleeuwen was antropomorf denken populair. De psychologen

Vroon en Draaisma (1985)

onderzochten die wijze van denken grondig in De mens als metafoor. Dit boek geeft een groot aantal voorbeelden waarbij mens en techniek begrijpelijk moeten worden door de een als metafoor voor de ander te gebruiken.

Zij laten zien dat een klok, een stoommachine, een telefooncentrale, een radio en een rekenmachine gebruikt werden als metafoor om de mens te begrijpen. Wetenschappers meenden ooit in hun microscopen te zien dat in de zaadcel gewoon een klein mensje zat dat in de baarmoeder verder zou uitgroeien tot een baby. De huidige genetica weet wel beter: het is DNA.

Een Homunculis
De zaadcel begrepen wetenschappers aanvankelijk doordat zij ’zagen’ dat de cel gewoon een klein mensje was. Met microscopen van nu weten we dat een zaadcel er zo niet uitziet en dat je naar DNA(techniek) moet kijken.

Dierenonderzoekers dachten antropomorf

De mens als metafoor heeft het onderzoek naar de intelligentie van dieren de vorige eeuw tientallen jaren in een wurggreep gehad.

Dat antropomorfe denken leidde tot conclusies over de (inferieure) intelligentie van dieren en de (uiteraard superieure) intelligentie van mensen

(De Waal, 2016).

ICT en de mens als metafoor

De mens is een gebruikelijke metafoor in ICT-interfaces. Dat blijkt niet altijd een gelukkige keuze te zijn, zoals bij de termen

robot,

personaliseren

en personal assistants.

De mening van Cooper, de geestelijke vader van Visual Basic, over het gebruik van metaforen is duidelijk Searching for that magic metaphor is one of the biggest mistakes you can make in using interface design. (Cooper, 1995, p. 53).

Metaforen: valkuilen die niet opvallen

.

1 De metafoor is bekend

2 Metaforen om computers te begrijpen

3 De mens als metafoor om de techniek te vormen

4 Metaforen: valkuilen die niet opvallen

Behalve psychologie voor GUI en web ook psychologie voor: