Een psýchologische veiligheidsstrategieEerste versie 2017?, laatste update oktober 2020. | Op deze pagina 1. Regelsstrategie 1.1 De basis is regels 1.2 De basis is het geheugen 1.3 De basis is de techniek 2 Psychologische designstrategie 2.1 De basis is niet symptoombestrijding 2.2 De basis is niet het geheugen 2.3 De basis is het denken 2.4 De basis is zelfredzaamheid 2.5 De basis is het waarnemen 2.6 De basis is listige psychologie 2.7 De basis is intimidatie |
?php include $_SERVER["DOCUMENT_ROOT"]."/commons/helogo.php";?> ![]() Wat betekent dit bord? |
1.1 De basis is: regels | Gedood door een tweede tram? Dit bord zegt: Jammer beste reiziger, eigen schuld, we hebben nog zo gezegd dat de tram voorrang heeft. | .![]() | In de regelsveiligheidsstrategie geldt de wet, niet de psychologie. Stel nu dat we niet uitgaan van de wet maar van de psychologie? Dus niet: De burger wordt geacht de wet te kennen. maar: De wetgever wordt geacht de (psychologie) burger te kennen. | Is dat realistisch? Deze pagina toont een psychologische werkelijkheid van regels met de verkeersborden. Die verkeersborden zijn eenvoudig, iedereen kent de borden, de regels hebben geen emotionele lading, er zijn onderzoeksgegevens en er zijn concrete alternatieven. |
Niet is belangrijk, wel is niet belangrijk | Wel en niet vormen een antoniem (tegenstelling). Bij verkeersborden heeft alleen niet van het antoniem een algemeen begrepen grafische kleur, namelijk rood. Groen komt op verkeersborden niet voor. Een regelsveiligheidsstrategie heeft vooral behoefte aan het communiceren van niet. | Vanuit het waarnemen en het denken van de gebruiker is er wél een behoefte aan goede woorden en beelden voor antoniemen. Daarom bestaan er antoniemen. Antoniemen als goed-fout en zwart-wit zijn een zeer simpel en krachtig denkmodel, zeker wanneer het gaat om wat wel en niet mag. Dat is in het verkeer het geval. Beide moeten dus in een (beeld)taal een vorm hebben én gebruikt worden. |
Het ontbreken van een grafisch wel veroorzaakt mede dat het bord rechts niet begrepen kán worden. | 41% (n=22) van de lezers denkt dat de lijnbus niet naar links mag (bus en pijl zijn immers rood en rood staat voor niet). 59% denkt dat de bus wel naar links mag (het rood betekent: opletten) of weet het niet. Waarschijnlijk gebruikt de ontwerper hier rood voor opletten. | ![]() |
1.2 De basis is niet het geheugen | De regelsstrategie betekent voor de automobilist dat de regels en de borden in zijn geheugen moeten zitten. Daar zit een fors probleem. | De gebruikelijke verkeersborden die we voorlegden begreep 37% van de lezers (264 observaties, 6 borden). | Uit die onderzoeken blijkt ook dat niet alleen nieuwe borden een probleem zijn maar ook de oude borden. De regelsstrategie (leren en examineren) heeft met het geheugen dus een nogal zwakke basis. Het bordenkennisprobleem oplossen door opfrissen is het probleem oplossen met een oplossing die niet blijkt te werken (namelijk het kennelijk lekke geheugen). | De verkeerspsychologie heeft zich lang gericht op zichtbaarheid. Het gebruikelijke model is: eerst detectie van het bord, dan herkenning. Daarna volgt een handelingsbesluit Door deze focus op waarneming is het geheugen en begrijpen niet aan de orde gesteld. |
Auto betekent zelf. De term zelfrijdende auto betekent dus zelfzelfrijdend voertuig. Dit gestotter verbergt een volgend probleem van de zelfrijdende auto. Bedoeld wordt een apparaat dat zelf beweegt en dat zich zelf bestuurt (niet alleen aan het stuur draaien maar control: ook snelheidsbeheersing etc.). Met automatisering en mensen heeft de cognitieve psychologie (en Human Factors) al enige decennia ervaring. | Dat tij keerde in 1979 toen op Three Miles Island een kerncentrale ontplofte en vervolgens in 1986 een tweede in Tsjernobyl. | Wie is verantwoordelijk voor de Three Miles Islands en Tjernobyls van de zelfrijdende auto? Is de automobilist verantwoordelijk? Of ligt de verantwoordelijkheid bij de ontwerper van de zelfrijdende auto die teveel in de media jubelde en te weinig in de geschiedenis van Human Factors gekeken heeft? |
Goed, de automobilist moet dus de baas blijven over een aantal complexe geïntegreerde ICT-systemen. Nu heeft de ICT niet zo'n beste traditie als het gaat om gebruiksvriendelijkheid. En wat het verkeer betreft, lukt het niet automobilisten te vertellen of ze wel of niet mogen parkeren. Van de automobilisten weet na studie, examen en jarenlange rijervaring 36% (n= 47) niet wat de borden parkeer- en stopverbod betekenen. | Het lukt al niet verboden te parkeren te communiceren. Lukt het dan wel pictogrammen te maken waarmee een niet-professionele, niet meer geroutineerde, gewone burger de supervisory control taak van gecompliceerde geïntegreerde technische computersystemen uit te voeren, in situaties die gevaarlijk zijn, die reactietijden en aandacht vragen waar de evolutie de gewone burger niet op ontworpen heeft? |
Een ander voorbeeld, de kilometerteller. Deze is de afgelopen 100 jaar nog steeds een cirkel, getallen en een wijzer. Dat geldt ook voor de tellers in de auto van de toekomst. | De eerste kilometerteller van Schulze uit 1902. |
![]() |
Van die kilometerteller is met de moderne technieken wel iets van te maken waar de automobilist wat aan heeft. |
Stel: het is onduidelijk of er geparkeerd mag worden. De computer van de zelfrijdende auto zal in dat geval (onbetrouwbare informatie) waarschijnlijk precies doen wat hij niet mag, namelijk remmen, parkeren en met gepiep en geknipper de ogen van de automobilist van de weg halen: Missing data. Please take over control. | Een automobilist die wil parkeren, ziet een bord dat mogelijk verboden te parkeren betekent. Mogelijk want 64% (n=47) van de automobilisten kennen de betekenis van het stop- en parkeerverbod niet. | Hij kijkt gewoon om zich heen en concludeert: Hm, drukke smalle weg, niemand parkeert hier. |
Er is nog een psychologisch probleem. Wanneer een situatie te ingewikkeld wordt voor de computers dan moet de verantwoordelijke baas het direct kunnen overnemen. Die baas moet dan wel alles snappen en geroutineerd zijn. In sommige gevallen moet dit alles binnen een split second. Juist dan moet alles in de auto begrijpelijker zijn dan ooit. Die paradox heet | Tot zo ver de mens. Hoe zit het met de techniek? Kan de techniek alles afvangen? In een geautomatiseerde autofabriek kan geen mus naar binnen om de robots te verstoren. Op de weg zijn er wel mussen en andere onberekenbare invloeden, zoals het weer, nieuwe gecompliceerde geïntegreerde techniek en de grootste onberekenbare factor: mensen buiten en in de auto. Hoe onberekenbaarder de situatie hoe minder goed computers hun werk doen. | Mensen zijn daarentegen juist goed in onberekenbare situaties. Alleen al daarom moet de mens de baas blijven in de auto en weten wat deze doet en waarom. | Ja beste zelfrijdende auto, ik snap wel waarom je in dit heuvellandschap achter vrachtwagens blijft hangen. Als je van een heuvel afrijdt dan kun je niet ver genoeg achter je kijken en weet je niet of je zelf ingehaald gaat worden. Nou, ik heb zelf net vóór we op de top waren even naar achter gekeken en er komt de komende vijf minuten niets aan kan ik je zeggen. Hup, inhalen maar! |
De zelfrijdende auto wordt meer gestuurd door wensdenken dan door psychologisch denken. | Maar ’domme’, psychologisch verantwoorde hulpmiddelen (borden en kilometertellers) zijn ook een mogelijkheid om problemen op te lossen. Misschien zelfs wel een voorwaarde voor ’slimme’ techniek. Nieuwe techniek is geen oplossing voor het regelprobleem. |
De regelsstrategie is eenvoudig voor politici en managers. Maar regels hebben geen zwaartekracht die ze aan diggelen laat vallen wanneer de regels psychologische luchtkastelen zijn. | Bovendien is de strategie aan het eind van zijn capaciteit. Zeker nu de wereld en ook het verkeer steeds complexer worden en nu de eisen voor veiligheid steeds hoger worden. Maar echt berusten hoeft niet. | Er is nog veel onbenutte psychologische kennis waarmee de wereld eenvoudig en goedkoper veilig te maken is. |
2.1 De basis is niet symptoombestrijdingminder borden bijvoorbeeld | Een designoplossing is de minder-bordenstrategie. Deze strategie wordt vaak genoemd in ingezonden brieven. | Deze designstrategie richt zich op een symptoom van de regelsstrategie. De oorzaak van te veel borden is de regelsveiligheidsstrategie. Daarbij mag niets aan het denken van de weggebruiker overgelaten worden. De mens moet zich aanpassen. | Misschien zijn het niet de borden die weg moeten maar moet de strategie die tot die borden leidt weg. |
2.2 De basis is niet het geheugen,geen examen dus meer | Opmerkelijk is dat vele automobilisten nu zouden zakken voor hun rijexamen. Wat is er gebeurd sinds het rijexamen? De goede betekenis van de borden zat in het langetermijngeheugen. Alle automobilisten zijn immers ooit geslaagd voor het rijbewijs. Er klopt iets niet bij het leren en examineren van de verkeersregels. | Met psychologische en grammaticale regels, reconstrueren de hersenen de betekenis van een bord. Wanneer het bord deze grammaticale regels niet opvolgt dan construeren de hersenen zélf een betekenis die deze grammaticale regels wél opvolgt. | Hetzelfde geldt voor de woordtaal. Spreken is niet opzeggen van geleerde woorden en zinnen maar construeren van zinnen Dit blijkt ook uit de wijze waarop lezers verkeersborden interpreteren. |
![]() Zo laat dit linksaf bus bord twee interpretaties toe. Dit blijkt uit onderzoek.41% (n=22) zegt dat de bus linksaf mag, rood betekent dan: alleen de bus bus mag linksaf. Anderen interpreteren dit bord als: Rood betekent niet dus de bus mag niet linksaf. | ![]() Dit experimentele bord laat maar één interpretatie toe. Het groen maakt duidelijk dat rood niet betekent let op maar niet. zo blijkt ook uit de antwoorden: 86% (n=44) zegt dat de bus naar links mag. Bovendien is deze interpretatie bedacht door de lezer en niet geleerd want dit experimentele bord bestaat niet en is niet uitgelegd aan de proefpersonen. | Cursussen helpen dus niet en ook een opfriscursus gaat niet helpen. Het ontwerp van construeerbare borden is misschien verstandiger dan met herhalingscursussen en herexamens. | Een goede woordtaal staat toe in grammaticaal correcte zinnen onzin te verkondigen. Het onderstaande experimentele bord is grammaticaal gezien correct maar de lezer begrijpt dat de boodschap onzinnig is. Bij de huidige verkeersborden is dat omgekeerd.![]() |
Dat het geheugen construeert, blijkt ook uit de vele interpretaties die mensen geven bij hetzelfde bord. | Interpretaties van dit bord zijn anders dan de bedoelde interpretatie. | . |
En dan tot slot het merkwaardige verschijnsel dat lezers zonder rijbewijs de grammaticaal correcte verkeersborden 50% beter begrijpen dan automobilisten (n observaties: 243, 6 signs). | Het lijkt er op dat de borden leiden tot een verlaging van de bordentaalvaardigheid van de automobilist. |
2.3 De basis is het denkendus (psycho)logische borden |
<
?php $k='public/verkeersborden_rijexamen_verkeersdoden';$tooltip_tekst=$verkeersborden_rijexamen_verkeersdoden_title')).' Meer, klik en ga naar: Met meer borden: geen cursus, geen examen en minder verkeersdoden ';tooltip_leonard($k.'.php'.'?bron='.str_replace('.php','',curPagename()),'Een mogelijke strategie is dan borden ontwerpen die een correcte grammatica hebben waarmee het denken trefzeker de bedoelde interpretatie kan construeren. Leren, opleiding en examen zijn dan niet meer nodig. ',$tooltip_tekst); ?> | Dit klinkt even spectaculair als het eenvoudig is. Het gaat namelijk om eenvoudige grammaticale regels voor meervoud, bepalingen en ontkenning die ieder mens pratend vanzelf vanaf zijn zesde levensjaar toepast en die bovendien nog op school expliciet gemaakt zijn. | Ter controle van deze veronderstelling nemen we de Nederlandse borden voor maximale hoogte, breedte en lengte van auto's. De gebruikelijke borden geven alleen het bijvoeglijke deel weer (de maat) en niet het zelfstandig naamwoord (de auto). |
De tabel rechts toont dat de begrijpelijkheid van wegverkeersborden met 79% omhoog gaat wanneer de borden naast een bijvoeglijk naamwoord ook het zelfstandig naamwoord tonen. |
De automoblist raakt eraan gewend dat hij moet raden en verliest zo zijn alertheid voor verkeerde interpretaties. Human error specialist noemen deze oorzaak: Borden die de reconstructie één kant op sturen zijn beter dan borden die de fantasie ruimte geven. | Ook de veiligheidskunde ontdekt het denken. Niemand rijdt met 50 km over een plein vol toeristen, ook niet als dat volgens de borden wel mag. |
2.4 De basis is zelfredzaamheid | Voor vluchtborden geldt hetzelfde als voor verkeersborden. Grammaticaal correcte borden begrijpen lezers % beter en 50% sneller dan borden met grammaticale fouten. |
Het sturen van vluchters is lastiger dan het sturen van automobilisten. Met de regelsstrategie is het niet mogelijk te komen tot begrijpelijke verkeersborden voor eenvoudige situaties die bevoegde automobilisten kunnen begrijpen wanneer ze ontspannen als proefpersoon de betekenis moeten geven van borden die ze ooit begrepen en die ze daarna honderden keren gezien moeten hebben. | Het is onwaarschijnlijk dat niet opgeleide lezers op de vlucht voor een levensbedreigend gevaar een bord dat ze nooit nodig hadden wel zullen begrijpen. | De denk-psychologische designstrategie leidt tot borden die vluchters in staat stellen de juiste oplossing te bedenken. |
2.5 De basis is het waarnemen | Hoe kan het dat de performance van de experimentele hoogte-, breedte-, lengteborden die een correcte grammatica hebben (bijvoeglijk naamwoord én zelfstandig naamwoord) toch maar 69% is. Een analyse van de gemaakte fouten laat zien dat 71% van de fouten maatfouten zijn: de proefpersonen verwarren breedte, lengte en hoogte. Ook noemen de proefpersonen wel andere maten zoals de minimale afstand tussen voertuigen. | Waarschijnlijk is er sprake van een waarneemfout. Echter, niet gewoon een probleem met opvallendheid en de leesbaarheid. De evolutie heeft gekozen voor snelle en onnauwkeurige waarneming. De afweging is: liever tien keer vluchten voor een panter die een koe blijkt te zijn dan een keer niet vluchten voor een panter die een panter blijkt te zijn. In het verkeer betekent dit dus: Oh daar heb je weer zo'n afmetingsbord, het zal wel (weer) breedte/hoogte/lengte zijn. Die evolutie blijkt wel vaker te winnen van regels als het gaat om menselijk gedrag. |
Mensen accepteren gemakkelijk een gedeeltelijke verklaring (Reason, 2009). Human Error, Cambridge: University press, p.169 The irony of automation No link. | Om de herinnering sneller en efficiënter te maken koppelen de hersencellen delen van de herinnering af. |
De verklaringen die de proefpersonen geven bij het experimentele breedte-verkeersbord rechts, wijzen ook op partial identification. 57% van de foute antwoorden voor het breedtebord betreft hoogte als betekenis. | Het experimentele ontwerp heeft een compatibiliteitsfout. De maximale maat staat boven de auto. Deze visuele plaats (boven de auto) bepaalt de interpretatie meer dan de culturele betekenis van een vorm (accolade). | ![]() | Door de maat onder de auto te plaatsen verdwijnt de compatibiliteit en een groot deel van de fouten. De breedtemaat boven de auto geeft 71% (n proefpersonen=34) goede antwoorden en de breedtemaat onder de auto nadert de 100% met 93% goede antwoorden (n proefpersonen=15). De proefpersoon die fout antwoordde zegt dat het om lengte gaat (i.p.v. breedte). Het percentage goed van het experimentele onderbord is fors hoger dan het percentage voor het gebruikelijke bord (22%). | ![]() |
2.6 De basis is listige psychologie | Tot zover regels voor eenvoudige boodschappen als maximale hoogte/breedte/lengte en verboden te ...(parkeren, afslaan, spookrijden). Wat nu als de boodschap complex is en bijvoorbeeld niet met beelden uit te leggen is. |
Er kan nog een trein komen is zo'n boodschap. Tekst zoals op dit blauwe bord is niet geschikt. Ten eerste is de vorm tekst en dus te onopvallend. Ten tweede is het een lange tekst die niet in een oogfixatie gelezen kan worden. Ten derde staat deze boodschap buiten het blikveld.![]() | De tekst kan opvallend gemaakt worden met knipperende lichten.![]() ![]() | Maar deze borden staan niet in het vernauwde blikveld dat focust op de nabije naderende zichtbare trein. Bovendien knipperen deze borden niet op het juiste moment. |
Naast deze waarnemingsproblemen is er een cognitief probleem. De oversteker verwacht een eventuele tweede trein gewoon van de andere kant. Achter de langzame zichtbare trein kan een snellere onzichtbare trein linker spoor rijden. Deze passeert de langzame zichtbare trein vlak voor de overweg. De zichtbare langzame trein kan de voetganger misschien nog wel halen maar de tweede onzichtbare snellere niet. Rechts borden die deze complexe situatie proberen uit te leggen aan gehaaste waaghalzen. | ![]() ![]() | Naast deze visuele en cognitieve problemen zijn ook de taakomstandigheden ongunstig. Er is stress, de oversteker heeft kennelijk haast. Door de stress vernauwt en focust de blik op de naderende langzame trein. Eventuele visuele waarschuwingen worden niet gezien. Met meer light rail dat gewoon tussen het andere verkeer rijdt, komt dit probleem vaker voor. |
Gebruikelijke oplossingsrichtingen zijn: meer regels voor machinisten en dienstregelingsmakers. Ook hoort men vaak: Beter opletten hoor! | Maar ontwerpers zouden ook beter op de psychologie kunnen letten. Een oplossing is bijvoorbeeld de volgende. |
1) Plaats een zo onopvallend mogelijk bord tussen de sporen. 2) Op het moment dat de oversteker voor de langzame trein nog wel kan oversteken maar voor de tweede verborgen snelle trein niet, wordt het bord opvallend en toont het een tekst als Terug jij, 2 treinen!!!. Persoonsdetectie kan de timing nauwkeuriger maken. 3) De positie van dit bord is in de visuele tunnel van de oversteker. Opvallendheid door presentatie alleen in een gevaarlijke situatie voorkomt gewenning van de expert users. Juist zij zijn de risicogroep. 4) De afmeting van de tekst is zo dat deze past in het fixatiegebied en dus in 233 milliseconden opgemerkt en tegelijk gelezen is. | Dus geen regels, uitleg en vermanende teksten voor overstekers maar regels voor listige psychologische timing en positionering voor ontwerpers. |
2.7 De basis is intimidatie | Goede waarneembaarheid, een begrijpelijke afbeelding en list blijkt niet altijd voldoende om het gewenste gedrag te krijgen. |
De gebruikelijke spookrijdborden kunnen visueel en cognitief verbeterd worden. Een automobilist rijdt mogelijk bewust door rood maar gaat niet bewust spookrijden. Een cognitief probleem is dat gebruikelijke verkeersborden de automobilist ruimte laten een interpretatie te kiezen. | Gewend aan de ruimte die verkeersborden de fantasie van automobilisten geven zal een automobilist die een spookrijdbord ziet dus eerder denken: Wat een stommelingen die spookrijders dan dat hij denkt: Ik ben de spookrijder. Hij rijdt dus gewoon door en veroorzaakt 2% van de verkeersdoden op de Nederlandse snelwegen. |
Met psychologische list, bedrog en intimidatie kan dat aantal omlaag. | Het Oostenrijkse bord (kandidaat voor de Europese standaard) begrijpt 0% (n=69).![]() | Voor het Nederlandse bord is dat 8% (n=40).![]() | Een experimenteel bord met intimiderende tekst wordt beter begrepen 44% (n=27). ![]() | Het experimentele bord scoort nog geen 100%. Mogelijk scoort dit meer intimiderende bord hoger.![]() |
Een spookrijdbord dat gezien wordt door niet-spookrijders verstevigt de interpretatie: Wat een stommelingen. Dat zal dan ook de interpretatie zijn wanneer die automobilist wél een spookrijder is. | De borden moeten Dus voor automobilisten onzichtbaar wanneer ze keurig de snelweg oprijden, ook niet zichtbaar tijdens het leren van borden en eigenlijk ook niet zichtbaar in dit soort artikelen. |
Behalve psychologie voor GUI en web ook psychologie voor: | ||
![]() | ![]() | |
![]() | ![]() | |
![]() | ![]() | |
![]() | ![]() | |
![]() | ![]() | |
![]() | ![]() | |
![]() | ![]() |
Contact |
+31 (653) 739 750 Parkstraat 19 3581 PB Utrecht Nederland leonardverhoef@gmail.com Kamer van koophandelnummer: 39057871, Utrecht. |