Met andere borden: geen cursus, geen examen en minder verkeersdoden

De burger moet de (verkeersborden)wet kennen geldt.
Echter: De wet moet de burger kennen. telt.

Met andere verkeersborden: geen cursus meer, geen rijexamen meer en minder verkeersdoden. Een psychologische analyse van de huidige borden, op de hersenen afgestemde borden en een toetsing.

Eerste versie juni 2017, submitted Nationaal Verkeerskundecongres 2017.

Op deze pagina:

1 Hoe kan dat: Meer oefening, minder presteren?
2 Hoe ontwerp je: Beter presteren zonder leren.
3 Klopt het onderzoek?
4 Naar begrijpelijke borden.
5 Hoe realiseren?

Meer toegepaste denkpsychologie

Human Efficiency voor ontwerp met toegepaste cognitieve psychologie en denkpsychologie van gebruiksvriendelijkheid interface design mmi usability, web page.

verkeersbord maximum snelheid experimenteel psychologie

Leonard Verhoef, ontwerpt complexe apparaten en systemen waarmee mensen moeten denken en handelen. Geen designer maar psycholoog.

Contact.

Het was slecht nieuws toen de

ANWB in 2015 concludeerde

dat 78% van de automobilisten zou zakken voor het bordenrijbewijs. Conclusie: Voorlichten en herhalingscursussen zijn nodig. Een opmerkelijk conclusie omdat de resultaten juist laten zien dat cursussen níét werken.

Het goede nieuws is: Automobilisten kunnen borden beter begrijpen zónder uitleg, zónder cursus, zónder examen en zónder jarenlange ervaring wanneer de borden afgestemd zijn op de wijze waarop de hersenen werken. Dit blijkt vrij eenvoudig.

1. Hoe kan dat: Meer oefening en minder presteren?

1.1 Hoe werkt het geheugen niet

Een amateurpsychologisch model voor het geheugen is een ladekast.

Daar moet de betekenis van verkeersborden (en rekensommen) ingestampt worden.

Vreemd is wel dat uit een houten ladekast niets vanzelf verdwijnt en wat er ingelegd is, dat verandert niet uit zich zelf. Bij het geheugen is dat wel het geval. In een houten lade stamp je als je er teveel verschillende dingen in doet. In het geheugen is stampen hetzelfde er heel vaak inleggen. In een houten ladekast kun je een handdoek er maar een keer inleggen.

De term instampen laat zien dat het inleggen van kennis in de geheugenladekast niet altijd goed lukt. Dat is niet omdat de geheugenlade vol is.

1.2 Hoe werkt het geheugen wel

Volgens de psychologie is het geheugen zéker geen ladekast. Het is een netwerk dat nieuwe kennis koppelt aan bestaande kennis in het netwerk. Daarom zijn nummers zo moeilijk te onthouden, ze zijn nergens aan te koppelen. Ezelsbruggetjes zijn wel effectief omdat ze een koppeling aanbrengen. Kennis wordt niet opgezocht maar gereconstrueerd.

Gezien het grote verschil tussen de amateurpsychologische instamppraktijk bij verkeersborden en het leren rekenen, eerst wat meer over het geheugen als netwerk.

Fysiologisch onderzoek naar de werking van de hersenen toont dat de hersenen geen systeem van opgeslagen elementen zijn maar een systeem van verbindingen

(Marcus & Koch, 2015).

Met de moderne technieken is één herinnering niet op één plaats in de hersenen te vinden.

Spreken is niet het opzeggen van ingestampte woorden en zinnen maar construeren van zinnen, stellen taalpsychologen

(Clark & Clark, 1977).

Het constructiemodel verklaart onbegrepen verschijnselen. Consistente (netjes geconstrueerde) getuigenverklaring zijn onbetrouwbaarder dan inconsistente getuigenverklaringen. Dit heeft de psycholoog Wagenaar laten zien

(Koppen en Wagenaar, 1997).

Sommetjes leren door instampen werkt niet. Sommetjes leren door het constructieproces te verkorten werkt wel

(Verhoef 2017).

Het netwerkmodel geeft ook inzicht in de merkwaardig conclusie dat meer oefening niet leidt tot betere kennis van de huidige verkeersborden. Dit blijkt uit de performance van automobilisten en uit de bijvangst van dit onderzoek. Op de vraag Wat betekent dit bord? verzinnen de proefpersonen er lustig op los, met name bij de bestaande borden. Er zijn borden waarbij we inmiddels meer dan tien verklaringen verzameld hebben. Overigens zijn die verklaringen vaak logischer dan de wettelijke betekenis van het bord. Verder hebben de proefpersonen de experimentele borden niet eerder gezien en zijn deze met

de overval-methode

aangeboden.

De stelling van de psychologie is dus: verkeersbordenkennis moeten niet ingestampt worden maar de betekenis moet maar op een manier gereconstrueerd kunnen worden.

2. Hoe ontwerp je: Beter presteren zonder leren

Weten wat een verkeersbord betekent, is dus niet kijken in een geheugenladekast maar bedenken wat het bord zou kunnen betekenen. Stuur dan dat denken en zorg zo dat de IKEA-kast maar op één manier in elkaar kan.

De evolutie is slim en heeft de taalhersenen generiek ontworpen. Het maakt de taalhersenen niet uit of de taal Nederlands is of Chinees. Ook een bewegingstaal is geen probleem (dans, gebarentaal). Hoe de hersenen een taal verwerken blijkt uit de (woord)grammatica. Nu zijn verkeersborden een grafische taal voor een systeem in woorden, namelijk verkeersregels. Een grammatica voor verkeersborden zou dus gelijk kunnen zijn aan een grammatica voor de woordtaal.

Dat komt mooi uit. Als vierjarige kleuters leerden automobilisten geheel op eigen kracht zonder cursus en examen de complexe grammatica van soms twee moedertalen. Op school komt daar dan nog een expliciete grammatica bij. Daarna worden vreemde talen geleerd met die grammatica. Eenmaal volwassen zou het leren van een eenvoudige grafische mag-wel-mag-niet-taal van concrete auto’s en wegen, een fluitje van een cent moeten zijn. Dit onderzoek en dat van de ANWB, laat echter zien dat dit dus géén fluitje van een cent is.

Klopt de psychologie niet, klopt de woordgrammatica niet of kloppen de verkeersborden niet? Het antwoord zoeken we met drie woordgrammatica-regels waar weinig discussie over is (bepaling, ontkenning en persoonlijk voornaamwoord).

2.1 Bepalingen op de huidige borden

Jonge kinderen begrijpen dat onbepaalde woorden riskant zijn en beginnen daarom met zinnen van twéé woorden al als ze 18 maanden oud zijn. Zo ver zijn verkeersborden nog niet. Net als de woordtaal kennen ook verkeersregels bepalingen, bijvoorbeeld voor hoogte, lengte en breedte. De huidige borden geven net als kinderen tot 18 maanden een zin met maar één woord: alleen het bijvoeglijke deel (de maat) en niet het zelfstandig naamwoord (de auto).

Daar komt nog bij dat de communicatie van maten in het verkeer lastig is omdat de drie-dimensionale maten staan op een twee dimensionaal vlak en getekend zijn zonder perspectief. Dit maakt het begrijpelijk dat maar 62% (97 observaties)

(onderzoekdetails)

van de automobilisten weet wat de hoogte-, lengte- en breedteborden betekenen.

verkeersbord leren ontwerpen maximale hoogte

verkeersbord leren ontwerpen maximale lengte

verkeersbord leren ontwerpen maximale breedte

62% (97 observaties) van de automobilisten begrijpt deze borden.
Bron: Nederlandse verkeersborden.

2.2 Bepalingen op hersenvriendelijke borden

Is het bord een twee-woordzin met een bijvoeglijk deel (afmeting) en een zelfstandig naamwoord (auto) dan neemt het aantal goede antwoorden toe met 7% zoals rechts te zien is. Het begrip zou 100% moeten zijn want zo ingewikkeld is de boodschap niet. Wat is hier aan de hand?

Het aantal goede antwoorden van automobilisten neemt toe met 7% tot: 69%. Bron: experimentele verkeersborden.

53% van de verklaringen die de proefpersonen geven bij het experimentele breedte-verkeersbord hebben betrekking op de hoogte.

De gedachte lijkt: De maat staat boven de auto dus het zal wel hoogte zijn. De accolade wordt over het hoofd gezien.

Wat de psychologie betreft, is hier sprake van Partial identification: mensen accepteren gemakkelijk een gedeeltelijke verklaring

(Reason, 2009).

Ook neurologen hebben dat Partial identification in de hersenen zien gebeuren

(Rasmussen et al., 2015).

Om de herinnering sneller en efficiënter te maken koppelen de hersenen delen van de herinnering af.

Evolutionair gezien is snel waarnemen verstandiger dan nauwkeurig waarnemen. Je kunt beter beginnen te rennen als er iets zwarts op je af komt stormen dan eerst analyseren of het gaat om een smakelijke zwarte geit of om een hongerige panter.

Terug naar de verkeersborden. We hebben de associatie met hoogte op de borden uitgeschakeld door de hoogte ónder de auto te plaatsen. De breedtemaat boven de auto geeft 71% (34 observaties) goede antwoorden en de breedtemaat onder de auto nadert de 100% met 93% (15 observaties) goede antwoorden. De proefpersoon die fout antwoordde, zegt dat het om lengte gaat (i.p.v. breedte). Het percentage goed van het experimentele onderbord is ruim viermaal hoger dan het percentage voor het gebruikelijke bord 22% (67 observaties)

Ook de onderzoeksresultaten laten zien dat het dus verstandig is de grammatica van bepalingen wél toe te passen en het zelfstandig naamwoord te tonen. Het gaat hier dus niet om niet begrijpen maar om te snel waarnemen.

Bron: experimentele verkeersborden. ©.

2.3 Ontkenning op de huidige borden

Nu is de hoogte, de lengte en de breedte niet het grootste probleem in de verkeers-veiligheid. De vorige paragraaf warmt vooral op voor toepassing van de psychologische aanpak voor ingewikkelde boodschappen.

Belangrijk voor de wetgever is de ontkenning. Het gaat om wetten. Hoe is de ontkenningsgrammatica op de huidige verkeersborden?

Bijvoorbeeld
De plaats van niet

De plaats van de ontkenning maakt in de woordtaal veel uit.

Taalkundige Liesbeth Koenen laat dat aardig zien met het onderstaande rijtje.

Acht gelijke zinnen. Het woord alleen steeds een positie verschoven. De zin verandert dan gelijk van betekenis.

Alleen hij zei dat hij van haar hield.
Hij alleen zei dat hij van haar hield.
Hij zei alleen dat hij van haar hield.
Hij zei dat alleen hij van haar hield.
Hij zei dat hij alleen van haar hield.
Hij zei dat hij van alleen haar hield.
Hij zei dat hij van haar alleen hield.
Hij zei dat hij van haar hield, alleen. . .

Hoe zit dat met de plaats van een element op een verkeersbord?
Op verkeersborden is de regel ongeveer: Rode rand, dus er mag iets niet. De rode cirkel op het bord rechts staat om de rode personenauto die overigens wél mag inhalen.

De vrachtwagen en de bus mogen volgens de wet niet inhalen maar zijn zwart en niet rood. Deze grammaticale kleur- en plaatsingsfouten verklaren waarom 0% (10 observaties) van de proefpersonen de betekenis van dit bord niet kan construeren.

0% (10 observaties) begrijpt wat dit bord betekent. Bron: Duitse snelwegen.

De vrachtwagen staat ín de rode cirkel. De vrachtwagen mag iets dus niet.

Dit experimentele bord toont duidelijk wie wat wel of niet mag. Ook is er geen misverstand over de plaats waar het niet bij hoort en de plaats op de weg waar het niet betrekking op heeft. 61% (12 observaties) begrijpt wat dit bord betekent.

Bijvoorbeeld
Meervoudige ontkenning

In de woordtaal betekent een oneven aantal nieten ’niet’ en een even aantal nieten ’wel’. Een niet-onaardig meisje is dus een aardig meisje.

Het bord rechts heeft drie ontkenningen. Volgens de woordgrammatica mag iedereen daar dus parkeren (rode rand, streep door P en de streep is rood).

Mogen vrachtauto’s en bussen hier wel of niet parkeren? Bron: Nederlands verkeersbord.

Rechts ook een meervoudige ontkenning. Alleen een rode hond zou voldoende zijn.

(Luidruchtig) herhalen kan een teken zijn van emotie die opgewekt wordt door onkunde. Gewenst is ratio gebaseerd op professionaliteit.

Bijvoorbeeld
Niet: ’niet’ en ook ’opletten’

Rechts nog zo’n bord met verwarrend ge-niet.

verkeersbord leren ontwerpen linksaf slaan voorsorteren

41% (22 observaties) van de lezers denkt dat een lijnbus niet naar links mag (bus en pijl zijn immers rood en rood staat voor niet). 59% denkt dat de bus wel naar links mag (het rood betekent: opletten) of weet het niet. Overigens zijn deze antwoorden niet gecorrigeerd voor kans.

Bijvoorbeeld
Geen homoniemen

Het bedoelde antwoord op de vraag: Mag een bus links af? bij dit bord is: Ja. In dat geval betekent rood: Let op. Rood betekent echter ook niet. Dan is het antwoord niet.

Het gebruik van homoniemen is niet verstandig. Dat bleek toen in 1977 een luchtverkeersleider in Tenerife OK zei tegen een Nederlandse Boeing 747 piloot voor Route clearance. De piloot dacht dat OK stond voor Take off.

Enkele minuten later waren er meer dan 583 dodelijke slachtoffers.

Geel is een betere keuze voor Let op. Daarvoor zijn dus grammaticale redenen maar ook waarnemingsfysiologische redenen.

Bijvoorbeeld
Niet alleen niet

Wel en niet zijn antoniemen (tegenstellingen) die in de woordtaal elk hun eigen vorm hebben. Bij verkeer ligt ook de focus van de wetgever bij niet. Het grafische antoniem van rood is groen. Goen komt op verkeersborden vrijwel niet voor.

Naast de bovenstaande taalpsychologische overwegingen zijn er ook denkpsychologische argumenten om wel wél te tonen. Tegenstellingen als goed-fout en zwart-wit bieden een simpel en krachtig denkmodel, zeker voor het communiceren van ontkenning. Mag-wel en mag-niet moeten dus duidelijk in de beeldtaal aanwezig zijn, bijvoorbeeld door consequent de kleuren rood en groen te gebruiken, zoals op de experimentele borden hier.

Theoretisch is het dus verstandig de grammatica voor ontkenning op verkeersborden wél toe te passen op verkeersborden.

2.4 Ontkenning op hersenvriendelijke borden

Het Duitse Bussen en vrachtauto’s mogen niet inhalen bord hierboven en het Nederlandse Bussen en vrachtauto’s mogen niet afslaan. bord, scoorden gemiddeld 20.5%. De experimentele borden met een correcte grammatica scoorden gemiddeld 73.5% (10 observaties).

Ook de onderzoeksresultaten laten dus zien dat het verstandig is de grammatica voor ontkenning wél toe te passen.

2.5 Persoonlijke voornaamwoorden op de huidige borden

Of een grammaticaal correct bord voor inhalen leidt tot minder verkeersdoden kun je je afvragen. Bij spookrijden ligt de afweging anders.

Het bord rechts

laat in het midden welke van de drie auto’s de lezer bestuurt. Het zegt niet JIJ bent de rode, de spookrijder. Dat is riskant.

Kinderen hebben veel moeite met ik, jij en hij.

Soms ben ik jij en jij zegt soms weer dat je ook ik bent. Gewoon je eigen naam noemen in plaats van ik is veel gemakkelijker. Mede doordat een persoonlijk voornaamwoord ontbreekt, begrijpt 0% (69 observaties) van de automobilisten dit bord. Overigens gebruikte één proefpersoon het woord spookrijder wel maar voegde daar gelijk aan toe Nee hoor dat was een grapje.

Bron: Oostenrijks anti-spookrijdbord. Kandidaat voor de Europese standaard.

Theoretisch is het dus verstandig de grammatica voor persoonlijke voornaamwoorden op verkeersborden wél toe te passen en duidelijk te maken wie de lezer op het bord is. Het Nederlandse spookrijdbord is duidelijker omdat er geen persoonsverwarring is: 8% goed (40 observaties).

Bron: Nederlands anti-spookrijdbord.

2.6 Persoonlijke voornaamwoorden op hersenvriendelijke borden

Rechts een anti-spookrijdbord met een nog duidelijker persoonlijke adressering. Dat geeft een verbetering van 0% naar 44%. Ook begrijpen meer lezers dat er een richtingsprobleem is. Ook dat moet natuurlijk naar 100%.

Gezegd moet worden dat de scoring ook hier nogal streng was. Het antwoord Spookrijder werd niet goed gerekend omdat onduidelijk is of de proefpersoon begreep dat híj de spookrijder is.

44% (27 observaties) begrijpt wat dit bord betekent.
Bron: experimenteel verkeersbord. ©

We vermoeden dat bij dit experimentele bord het netwerk van de hersenen associaties legt met: Verboden in te rijden, maar als het een kort stukje is, er zijn geen andere auto’s en geen politie, dan kun je het best even doen. dan met: Wat is dat nou? Levensgevaarlijke situatie. Verrek! Ik zit mis. Onmiddellijk maatregelen nemen.

Rechts een experimentele variant die deze lampjes mogelijk wél laat branden.

Niet in het experiment maar wel op de wegen is er nog een persoonsverwisseling mogelijk. De Nederlandse spookrijdborden zijn zo geplaatst dat niet-spookrijders het bord óók zien. Plaatsing van het bord 100 verder op de oprit geeft al een verbetering. Niet-spookrijders mogen het bord namelijk niet zien.

Automobilisten mogen het bord eigenlijk nooit zien. Ze mogen het bord niet zien tijdens het leren van borden, niet bij het examen van borden en liever eigenlijk ook niet bij het lezen van artikelen over spookrijdborden. Is het bord bekend dan maakt de spookrijder, die niet bewust is gaan spookrijden, een persoonsverwisselingsfout: Wat een sukkel zeg, zo’n spookrijder.

Ook de onderzoeksresultaten laten dus zien dat het verstandig is de grammatica voor persoonlijke voornaamwoorden op verkeersborden wel toe te passen.

Naar top.

3 Klopt het onderzoek?

De verschillen tussen de huidige borden en de experimentele borden zijn nogal groot. Klopt het onderzoek wel? Natuurlijk verschilt de experimentele situatie van het werkelijke autorijden.

De proefpersonen kregen alle tijd en bestuurden geen auto.

De vragen werden gesteld volgens de overvalmethode: geen cursus, geen uitleg, geen aanwijzingen, geen context, alleen de eerste trial telde. De instructie was: Je rijdt in een auto, ziet dit bord, wat betekent dit bord?

De scoring was zeer streng. Het enige goed gerekende antwoord was: Bussen en vrachtwagens mogen niet inhalen. Genoemd moest worden: bussen, vrachtwagens, niet én inhalen. Fout werd gerekend: Niet inhalen.

Door de open vraag: Wat betekent dit bord? werd duidelijk wat de proefpersonen dachten en wat hen eventueel op het verkeerde been zette. Daardoor konden we de experimentele borden verbeteren. We hebben gezien dat de performance dan de 100% gaat naderen. Nog niet alle experimentele borden hebben voldoende verbeteringsslagen gehad.

Dit onderzoek gaat nog uit van de huidige verkeersborden. De experimentele borden zijn dus nog geen hedendaagse auto maar een soort postkoets getrokken door een paardachtige motor (horseless carriage syndrome,

de Mul, 2007)

. We moeten deze ontwerpfout wel maken om enigszins begrijpelijk te blijven voor proefpersonen en lezers.

De conclusie staat niet op zich. Ook in het rekenonderwijs en de ICT lapt men het denken van de mens aan de laars.

De verschillen tussen praktijk en experimenten leiden er toe dat de verschillen tussen de twee situaties in werkelijkheid groter zal zijn. Het onderzoek onthult overigens niet alleen dat de grammatica van verkeersborden er een is waar een vierjarige zich voor zou schamen. Er is meer te zien.

Opmerkelijk is dat automobilisten de grammaticaal correcte borden slechter begrijpen (58% (111 observaties) dan lezers zonder rijbewijs (67% 196 observaties) 67%, n observaties=93). In werkelijkheid is dit verschil waarschijnlijk groter. Het kan zijn dat de proefpersonen zonder rijbewijs (gemiddeld 18 jaar) jonger zijn dan de automobilisten (41 jaar). Echter, het verschil wordt kleiner en draait om wanneer we het effect van het rijbewijs weghalen. Herhalen we het onderzoek met waterverkeersborden die beide groepen niet kennen, dan worden de verschillen kleiner en presteren automobilisten beter (0% (10 observaties)77% goed, n observaties=46) dan de lezers zonder rijbewijs ( 0% (10 observaties)72%, n observaties=45).

Dus met grammaticaal correcte borden geen bordencursus, geen bordenexamen en mogelijk minder ongelukken. Ook lijkt het er op dat de huidige borden het denken van de automobilist degenereren.

Naar top.

4. Naar begrijpelijke borden

Tot zover de borden uit het heden en verleden. De hersenen zijn duidelijk over de verkeersborden voor de toekomst.

4.1 Geen zelfrijdende auto

Als de borden niet begrepen worden dan lost de zelfrijdend auto het bordenprobleem op, hoort men wel. Bij dat argument verstijven de hersenen waarschijnlijk. Als het al niet lukt een begrijpelijk bordje te maken voor verboden in te halen, lukt het dan wél een begrijpelijke zelfrijdende auto te maken?

Kun je de hersenen opschepen met de supervisory control over gecompliceerde geïntegreerde computersystemen, in een open omgeving met snelheden en noodzakelijke reactietijden waar de inmiddels niet meer geroutineerde hersenen niet op gebouwd zijn?

Grammaticaal correcte borden ontwerpen lijkt ons eenvoudiger. Die borden zijn ook handig wanneer de automobilist zelf moet rijden omdat de auto wel kan rijden maar niet meer zelf of omdat het zelf van de auto iets even niet goed begrepen heeft.

4.2 Geen teksten

Het verkeer evolueert verder en wordt steeds complexer. De borden evolueren niet mee. Bij complexere communicatie wordt tekst bij een grafisch bord geplaatst. Dat is evolutie achteruit. Tekst is in het verkeer nogal onhandig gezien de leesomstandigheden (snelheid, weersomstandigheden) en de taak (letten op ander verkeer).

Bovendien is het voor de hersenen lastig in twee verschillende systemen te communiceren. Een dag Engels praten en de volgende dag Frans praten gaat nog wel maar om de zin van taal wisselen is lastig.

4.3 Wel meer grafisch

Het oog en de hersenen kunnen uitstekend beelden verwerken die aanzienlijk complexer zijn dan een verkeersbord. Daar heeft het oog al tientallen miljoenen jaren ervaring mee. Zo kunnen de hersenen uitstekend duizenden gezichten herkennen en interpreteren. Met woordtaal ligt die ervaring ook in de tientallen maar dan in de millennia. Geschreven teksten hebben nog geen invloed gehad op de evolutie van de mens. De verkeersborden kunnen dus beter meegaan met de grafische evolutie dan miljoenen jaren wachten tot de waarneming zich aan geschreven teksten aangepast heeft. Een grafische evolutie van verkeersborden is dus onontkoombaar.

Rechts twee borden die de menselijke ogen en hersenen bij 120 km/h binnen 8 meter kunnen verwerken. Een tekstvariant heeft zo’n 100 meter nodig om gelezen te worden.

verkeersbord verboden parkeren dagen van de week

Deze experimentele kilometerteller gaat verder dan gebruikelijke tellers. Echt revolutionair is dit ontwerp overigens niet, het is namelijk gebaseerd op onderzoek naar de

4.4 Wel meer borden

Net zoals een goede woordgrammatica leidt tot oneindig veel zinnen die niet geleerd en wel begrepen worden kan ook een goede verkeersbordengrammatica leiden tot oneindig veel borden die niet geleerd en wel begrepen worden. Een goede grammatica kan tevens zonder moeite nieuwe en ingewikkelde verkeersboodschappen communiceren. Verder is er minder discussie en ontwerptijd.

Hier is te zien dat de borden voor rijstrookinformatie (inhalen en afslaan) met dezelfde grafische elementen gemaakt zijn. Ken je het ene bord dan is het eenvoudig de betekenis van het andere bord te construeren. Ook laat een goede grafische grammatica zich toepassen op andere domeinen zoals rechts te zien is voor afmetingen. Net als de woordtaal is ook de beeldtaal is niet domeinspecifiek.

Een grafische verkeersbordengrammatica is niet domeinspecifiek. Hij geldt voor weg- én voor waterverkeer. Bron: experimentele verkeersborden. ©

Naar top.

5. Hoe realiseren?

De theorie, de experimentele ontwerpen en de empirische resultaten laten zien dat het de moeite waard kan zijn verkeersborden grammaticaal correct te ontwerpen. Waarom gebeurt dat niet?

5.1 De rol van de psychologie

Een oorzaak is de psychologie. Aanvankelijk was er in het verkeer veel te winnen met de toepassing van de waarneempsychologie. Daar richtte de psychologie zich op

Riemersma, J.B.J. (1989).

Inmiddels zijn de verkeersborden leesbaar en zichtbaar maar zijn het verkeer en de informatie ingewikkelder geworden. Het probleem is niet meer het zien van borden maar het begrijpen van borden. Dat begrijpen is voor opdrachtgevers maar ook voor psychologen aanzienlijk lastiger. Dat blijkt ook wel uit dit onderzoek.

Verder zijn psychologen opgeleid om wetenschappelijk verantwoord te constateren of iemand een bord ziet, en eventueel begrijpt en niet om borden te construeren die iedereen begrijpt

(Verhoef, 2007).

Ons uitgangspunt is dat psychologen niet alleen moeten operationaliseren in test-items maar ook in concrete ontwerpen, zoals de experimentele ontwerpen in dit artikel.

Dat geldt overigens ook voor het rijbewijsexamen.

Tot slot is er meer belangstelling voor eenvoudig constaterend onderzoek naar nieuwe ICT-toepassingen en hypes dan voor onderzoek dat vraagtekens zet bij verkeersbordjes waarvan iedereen denkt dat hij de wettelijke betekenis kent.

5.2 Andere veilgheidsstrategie

Tot op heden werden veiligheidsproblemen opgelost met meer regels en procedures zoals op het bord rechts. De strategie leidde tot zoveel borden dat het volk via ingezonden brieven in opstand kwam.

Overreden door een tram? We hebben toch gezegd dat de tram voorrang heeft, (ook de tram die komt van een onverwachte richting). Bron: Stationsplein Brussel zuid.

Het CROW publiceerde in 2014 over minder borden.

Niet alle verkeerskundigen wisten daar raad mee. De gemeente Utrecht vroeg daarom niet deskundigen maar zijn burgers aan te geven welke verkeerslichten ze verwijderd wilden hebben. Daar waar verkeerslichten verdwenen, daar verschenen (natuurlijk) borden zoals rechts te zien is.

Bron: Utrecht.

Echt revolutionair is het idee om minder of zelfs geen bordjes te plaatsen nu ook weer niet. Alweer zo’51 jaar geleden bedacht Monderman het shared space concept. Mensen blijken geen computers te zijn die je precies moet zeggen wanneer over te steken. Het zijn denkers die begrijpen dat je een druk kruispunt zonder verkeerslichten niet met 50 km per uur moet oversteken.

Mensen zijn geen slaafse regelvolgers zoals mieren, maar creatieve regelmakers

(Verhoef 2017).

Geleidelijk aan wordt ook in de veiligheidskunde duidelijk dat meer regels geen de oplossing is

(Trappenburg, 2010).

Maar regels op papier en borden op straat zijn eenvoudiger te implementeren dan cognitief psychologisch verantwoorde oplossingen. Die oplossingen wijken vaak sterk af van amateur-psychologische oplossingen, zijn goedkoper en de toepassing vraagt lef.

5.3 Andere ontwerpers

De strategie: Automobilist, gij zult de niet te onthouden betekenis van dit niet te begrijpen bord instampen.

kan niet en werkt niet.

De strategie moet zijn: Gij zult grammaticaal correcte borden ontwerpen, beste designer.

De automobilist leert (verkeersborden) dus niet. Denken, ja dat doet de automobilist dus wel. Maar denkt de ontwerper van borden en zelfrijdende auto’s wel? Natuurlijk, hij denkt ook. Maar hij laat zijn denken overmeesteren door de euforie van een nieuwe techniek die alle problemen gaat oplossen

(De Wilde, 2000).

De les is nu wel duidelijk. De ratio, filosofen als De Wilde en de psychologie, nodig die nooit uit bij je ontwerp. Ze bederven je feestje.

Naar top.

Meer denkpsychologie voor public info design

Public info			Discords in signposting Causes of restlessness in signposting: technology, marketing, inconsistency, colour, double function and realism. Met klik meer.
Public info			From buttons for fingers towards graphics for brains, past and future of ticket vending machines History and future of ticket vending (machines). Problems and solutions of: hard buttons; frame button; touch screen; electronic cards; and price communication in a dynamic interactive and integrated way. Met klik meer.
Public info			The information street A visual structure in a physical chaos Met klik meer.
Public info			Logo, one logo, nine interpretations Psychological analysis of a company logo. Met klik meer.
Public info			Logo, complex company logo When two trains are crossing at the same time the situation becomes more dangerous for tracks crossers and more complicated for level crossing designers. How to reduce the number of other train coming accidents? Met klik meer.
Public info			Pictogram, lift and arrows Can passenger experience research improve public transport? Theory, practice and research data (Dutch Public Transport barometer and the national electronic Dutch Public Transport card. Met klik meer.
Public info			How public spaces are structured Navigation screens with a non-realistic portrait orientation allow much easier trip planning. Met klik meer.
Public info			Structuring chaotic space with a visual list Navigation screens with a non-realistic portrait orientation allow much easier trip planning. Met klik meer.
Public info			Threats and opportunities for wayfinding systems Environments are becomming more and more complex and the threats getting lost increase. Nevertheless there are many opportunities to make everybody feelling home. Met klik meer.
Public info			Bewegwijzeraars moeten meer egocentrisch werken Bewegwijzeren is visueel Design. Maar navigeren is vooral denken. Hoe bewegwijzeren op maat van de hersenen. Met klik meer.
Public info			Van media-virologie naar corona-dodelijk burgergedrag Hoe leggen media virologie uit aan burgers. Hoe zouden psychologen dat doen. Dodelijk coronagedrag door: gesproken woorden voor de emotie en de juiste plaatjes voor de ratio. Niet omgekeerd. Is dat onvoldoende dan een neppe app. Met klik meer.
Public info			Een psychologische veiligheidsstrategie, van veiligheid met regels naar veiligheid met ontwerppsychologie Van veiligheid met regels naar veiligheid met ontwerppsychologie. Veiliger (verkeer) met minder borden, regels, examens en slachtoffers. Meer cognitieve psychologie, list, bedrog en intimidatie voor bordjesmakers. De wet wordt geacht de burger te kennen. Met klik meer.
Public info public transport			Decision making of vending machine users What is better: more choices on one button or each choice it’s own button? When the obvious solution is selected, underlying cognitive psychological processes are overlooked. Met klik meer.
Public info public transport			Naming public transport lines for passengers Best word for: metro, tube, subway, underground. Met klik meer.
Public info public transport			A new conceptual structure for passenger information How to arrange public transport information on dynamic indicators. Met klik meer.
Public info public transport			Met het OV naar het Oog van de reiziger, klanttevredenheid zonder onderzoek Tevreden reizigers zonder onderzoek. Geeft user experience onderzoek betere user experience? Antwoorden van filosofie, fysiologie, psychologie en marketing. Is er een andere aanpak? Met klik meer.
Public info public transport			Voor de business in het OV bestaat de reiziger niet Op stations is te zien wat een reiziger moet weten, lezen en begrijpen voor een OV-reis. Is al dat weten, lezen en begrijpen ook noodzakelijk om zijn reisdoel te bereiken? Met klik meer.
Public info public transport			Hoe onderzoek je het denken van reizigers Do’s en vooral veel don’ts. Met klik meer.
Public info public transport			OV kan reizigers geen verstoringsinfo geven OV-verstoringsinformatie kan niet (beter) want de OV-denk- en computersystemen gaan uit van een papieren jaardienstregeling. Dat spoorboekje kent geen verstoringen. Dit uitgangspunt is goed te zien op de huidige borden. Met klik meer.
Public info public transport			Historie en toekomst van dynamische OV-vertrektijdenborden Vertrekborden nu: aandachtsloos, tonen: treinen, vertrektijden, perronnrs., hebben lay-out voor papier en zijn paternalistisch. Nodig zijn borden die aandacht sturen, bestemmingen, afteltijd en perronrichting tonen. Verder moeten de borden gebruik maken van de mogelijkheden van de moderne techniek en de reizigers zelf beslissen. Met klik meer.
Public info public transport			Historie en toekomst van perron- en halte-OV-vertrektijdenborden Huidige halte- en perronborden falen mbt: aandacht, looptempo, mentale belasting en leiden aan horseless carriage syndroom. Verbetering en genezing is eenvoudig. Met klik meer.
Public info public transport			Teksten en grafische symbolen op automaten Wanneer pictogrammen en wanneer woorden op een verkoopautomaat? Met klik meer.
Public info public transport			Vertrektijd is passé, leve de afteltijd Bussen- en treinenborden tonen in welke eeuw de vervoerder leeft: in de vorige papieren-eeuw waarin hij in jaren moest denken of in de huidige eeuw waarin hij dynamisch kan denken. Met klik meer.
Public info public transport ovchip			Passenger reactions and passenger actions: improving public transport User experience are emotion based opinions. Another option for interface improvement is psychology based passenger actions. The latter one proves to be more straightforward, objective, cheaper and more effective. Met klik meer.
Public info public transport ovchip			Communiceren met de OV-chipkaart Wat is de beleving van de reiziger van de OV-chipkaart en hoe gebruiken reizigers de kaart. De focus ligt op het opnieuw uit- en inchecken wanneer de reiziger tijdens de reis overstapt naar een andere vervoerder. Onderzoek voor de kamercommissie Meijdam. Met klik meer.
Public info public transport ovchip			Waarom vergeet de reiziger de check-out bij de OV-chipkaart Waarom reizigers uit-checken vergeten. Antwoorden en oplossingen van de psychologie, voor nu en de toekomst. Met klik meer.
Public info road traffic			Turn right please, navigation screens should obey perception Navigation screens with a non-realistic portrait orientation allow much easier trip planning. Met klik meer.
Public info road traffic			Less other train accidents on level crossings The problem: a second train behind the first train at a level crossing. The solution: hide technology, hide the real situation and lie. Met klik meer.
Public info road traffic			Naming ring roads Belt, circle, peripheral, ring or round way, which word is the best choice? Met klik meer.
Public info road traffic			Meer parkeerplaatsen door liegende parkeerplaatsborden Technology-driven sign design can increase costs and decrease human efficiency. Article. Met klik meer.
Public info road traffic			The right way for wrong driving way signs Sophisticated electronic signs increase wrong way driving, simple not-electronic signs decrease wrong way driving. Met klik meer.
Public info road traffic			Kijken achter de horizon, oriëntatie scherm autonavigatie Waarom autonavigatieschermen op hun korte kant moeten staan (portret) maar dat niet doen. Met klik meer.
Public info road traffic			Wat is het verschil tussen een chauffeur en een machinist? In de praktijk rijden de trein harder en remt slechter dan de auto maar de auto maakt meer slachtoffers. De chauffeur lijkt de verdachte. Opmerkelijk is dat er een groot verschil is tussen filosofie en ontwerp van remcurve- en oplettendheid-ICT voor machinisten en voor chauffeurs. Dit paper richt zich op die verschillen. Geeft de aanpak op de rails ook minder doden op de weg? En, zo ja, natuurlijk, wat kost het? Met klik meer.
Public info road traffic			Met andere borden: geen cursus, geen examen en minder verkeersdoden De burger moet de (verkeersborden)wet kennen geldt. Echter: De wet moet de burger kennen. telt. Met andere verkeersborden: geen cursus meer, geen rijexamen meer en minder verkeersdoden. Een psychologische analyse van de huidige borden, op de hersenen afgestemde borden en een toetsing. Met klik meer.
Public info waterway			Pictogram, muster station confusion An essential IMO standard safety sign on ferries is not understood by most of the passengers. How come? How to improve? Met klik meer.
Public info waterway			Hoe aanleggen uitleggen Duur en onbegrijpelijk bord voor wat met tape eenvoudig uit te leggen is. Met klik meer.
Toekomst geld			Hoe betalen we in de toekomst parkeergeld: technische en psychologische oplossingen Meer nieuwe betaaltechnieken maken betalen voor parkeren steeds ingewikkelder. Een zefbetalende auto lost waarschijnlijk meer problemen op dan een zelfrijdende auto schept. Met klik meer.

Naar top.

Behalve psychologie voor GUI en web ook psychologie voor:

ICT		Verbeteren van GUI, web, usability, gebruiksvriendelijkheid, etc, met psychologie Wat vinden vingers, ogen, geheugen en vooral hersenen van: de desktop, metaforen, help, homepage, menu, Kiss, smart, personaliseren, pieptonen, etc? Hoe zien deze er uit wanneer zij de beste pasvorm hebben voor: ogen, vingers, geheugen en hersenen? Met klik meer.

Public design		Ontwerp van info en apparaten voor OV-reizigers, automobilisten, voetgangers, schippers en vluchters Weinig kosten en veel winst bij het informeren van reizigers, automobilisten, schippers, wandelaars en vluchters. Psychologie en autonavigatie, beleving, bewegwijzering, dynamische vertrektijdenborden (nu en morgen), klanttevredenheid, OV-chipkaart, pictogrammen, nieuwe veiligheidsstrategie, reizigersonderzoek, verkeersborden, vertragingsinformatie. Met klik meer.

Icon/sign design		Grammatica voor graphics: Begrijpelijke bordjes op straat, stations, auto-, wandel-, water- en vluchtwegen Een vergelijking van de huidige borden voor verkeersregels (weg-, rail-, water-), way finding en public signs met de kennis van: - de antropologie, - de cognitieve psychologie, - de taalpsychologie. En een experimentele vergelijking van die huidige borden met borden ontworpen volgens de kennis van: - de antropologie, - de cognitieve psychologie en - de taalpsychologie. Wat is het verschil in onduidelijkheden, misverstanden, leertijd en kijktijd en de omvang van (rij)examens. Met klik meer.

Psychologie		Psychologie voor ontwerp Hoe bij het ontwerp rekening houden met de psychologie van de gebruiker: anticiperen, generiek waarnemen, leren/onderwijzen/opleiden, nu-denken, sturing van de aandacht, verkorten van handelingen, werkgeheugen, woordkeus. Met klik meer.

Toekomst volgens psychologie		Ons dagelijks leven in een technische toekomst, maar volgens de psychologie Toekomst: ons dagelijks leven in een technische toekomst, maar volgens de psychologie. Met klik meer.

Leren rekenen		Computers, toekomst, didactiek en leren rekenen op de basisschool Leren optellen en aftrekken tot 100. Voorbeelden van toegepaste cognitieve psychologie: didactiek, diagnostiek, onderzoek en toekomst van het rekenonderwijs. Met klik meer.

Hogesnelheidstrein (ERMTS)		Snelheidsbeheersingsinformatie (ATB) voor machinisten van hogesnelheidstreinen ETCS-mmi interface, design and psychological background information, from the mmi design team. Met klik meer.

Wetenschappelijke verantwoording		Why designers can’t understand their users. Developing a systematic approach using cognitive psychology Why are computers difficult to use? It is so easy to design a userfriendly computer. Don't blame technicians, designers and managers. Blame cognitive psychology. The conclusions are based on experiments with train ticket vending machines and trains indicators. A typical European view on the application of cognitive psychology. Met klik meer.