Vertrektijd is passé, leve de afteltijd

Bussen- en treinenborden tonen in welke eeuw de vervoerder leeft: in de vorige papieren-eeuw waarin hij in jaren moest denken of in de huidige eeuw waarin hij dynamisch kan denken.

In: OV-magazine, 2008, no 3, juli, pag. 26-27.





In het openbaar vervoer staat de reiziger op dit moment centraal. Er wordt flink geënquêteerd en barometers voor reizigers­tevredenheid bepalen de koers. Dit artikel kijkt niet naar de reiziger maar naar de elektronische borden, met de denkpsychologie als kompas.

NS toont de vertrektijd: de trein vertrekt om 10:10 uur. Steeds vaker krijgt de reiziger een afteltijd: Deze bus vertrekt over 10 minuten.; Op het bord hier rechts staan beide methoden. Volgens recent onderzoek van Keypoint Consultancy is vertrektijd de beste keuze. Cognitief psycholoog
Figuur: 1. Aftrekken of aftellen?

De NS toont tijd van vertrek (bovenste regels).
GVB toont voor dezelfde verbinding tijd tot vertrek (onderste regels).



1 Techniek centraal

De borden die nu op busstations verschijnen hebben dezelfde indeling als businformatie op papier: een tabel met op de ene as buslijnen en op de andere as vertrektijden. De oude tabeltechniek staat dus ook op deze moderne dynamische borden centraal. Een papieren dienstregeling op een elektronisch bord heeft voor de techniek het voordeel dat deze structuur erg lijkt op die van de database. De vervoerder hoeft reisinformatie nauwelijks anders te ordenen en te transformeren.Verder is een technisch voordeel van het kopiëren van de oude techniek, dat de vervoerder de nadelen van de oude techniek niet hoeft te bedenken. Ook hoeft de ontwerper niet te bedenken hoe hij de nadelen van de oude techniek met de nieuwe techniek oplost en welke mogelijkheden de nieuwe techniek biedt.

Als de techniek centraal staat dan bestaat de vraag: Vertrektijd of afteltijd? niet. Een groot voordeel van vertrektijd is verder dat iedereen ziet wat hij gewend is uit het papieren tijdperk. De ontwerper krijgt dan geen gezeur.

Op de huidige borden staat de oude techniek centraal. Dus toont het bord de vertrektijd.

Naar top.


2 Vertrektijd centraal

De technische spil van de huidige dienstregelingen is de vertrektijd. Stel dat de vervoerder afteltijd zou tonen. Zou de reiziger die de vertrektijd weet dan denken: Die bus gaat wel over 1 minuut naar mijn bestemming maar die bus neem ik mooi niet; ik neem de bus die om 10:10 vertrekt?.

Stel dat de vervoerder afteltijd toont en er is vertraging. Deze vertraging is dan niet zichtbaar. Zou de reiziger die de vertrektijd weet dan denken: De bus die ik zie gaat wel naar mijn bestemming maar tien minuten later. Ik neem mooi de bus die volgens dienstregeling nu vertrekt maar die nergens te bekennen is. De tijdsspil van de reiziger is het nu. Tijd tot vertrek staat daar het dichtste bij.

Niet alleen de ervaren reiziger is beter af met vertrektijd, ook de boekhouder van het busbedrijf. Er is namelijk geen klok nodig voor de actuele tijd en afteltijd heeft maar twee posities nodig. Voor vertrektijd zijn er vijf nodig.  

Afteltijd is dus beter, vooral voor de reiziger die de vertrektijd weet en de boekhouder.

Naar top.


3 De reiziger centraal

Uitgaan van de reiziger is in. Een vervoerder kan dat op twee manieren doen.

De eerste wijze is de reiziger informeren over de oorzaak van de eventuele vertraging, de reisduur, het laatste nieuws en de kans op hooikoorts. Ook moet de vervoerder informatie afstemmen op de leefstijl van de reiziger. Dat is in het kort wat de reisinformatieliteratuur zegt

Dit zijn prachtige doelstellingen waar niemand tegen is. Er zijn wel nadelen. De reis duurt er wel langer door. Reizigers informeren over het waarom van een verstoring geeft belasting van de verkeersleiding. Zij moeten niet alleen de verstoring oplossen maar tegelijk in het openbaar zwartepieten over de oorzaak. Militairen en zeelui weten al duizenden jaren dat je in verstoorde complexe situaties met stress, beter kan kiezen voor een niet zeuren gewoon doen communicatie dan voor uitleggen.

Ook de boekhouder is tegen. Er is meer techniek nodig. Bovendien blijven kansen liggen om de reistijd substantieel en met minder kosten te verkorten.

De tweede mogelijkheid is uitgaan van de wijze waarop mensen denken. De 24-uurs-kloktijd en de daaruit afgeleide vertrektijd is een noodzakelijk gegeven bij de gebruikelijke technische wijze van het regelen van vervoer. Die tijd begint s nachts om 0 uur en eindigt de volgende avond om 24 uur. We zien nachtdiensten daarover struikelen. Als in de dienstregeling staat: vertrek 0:10 uur, is dat dan de eerste reis van de volgende morgen of de laatste reis van vorige vanavond?
Dicteert de techniek ons handelen niet, dan praten we ineens heel anders. Dan hebben we het niet over uren en minuten maar over zo, straks, voor het ontbijt en dat komt wel. Het psychologische uur nul is niet 00:00 uur s nachts maar nu.
Stel nu dat we die ervaren reiziger centraal stellen. Ervaren reizigers plannen hun reis scherp. Mogelijk tot op seconden. Tonen we ze vertrektijd, zodat zij fietsend tegen de regen in op hun mobiel of horloge kijken hoe laat het is en berekenen of ze moeten versnellen? Of gaan we uit van hun psychologische klok die zegt: Het is nu nu en zeggen we gewoon: Tel er 5 minuten bij op.
Het nu is het beste moment waarop techniek en de psyche van de reiziger hun klokken gelijk kunnen zetten. Beiden weten wanneer het nu is en de mens heeft geen technische middelen nodig om te weten dat het nu nu is. Afteltijd sluit daar beter bij aan dan vertrektijd.
 
Naar top.


4 Ze begrijpen aftellen niet

Bij een oplopende vertraging staat de vertrektijd stil. Reizigers begrijpen dat niet of denken dat het paneel niet meer werkt zeggen sommige vervoerders. Klopt die redenering?

  • Het is nog maar de vraag of het verstandig is de werkelijkheid, een stilstaande tijd tot vertrektijd, niet te tonen. In een wereld en met een techniek die steeds gecompliceerder wordt lijkt mij dat geen goede strategie. Juist dan moet de vervoerder de kans aangrijpen de werkelijkheid te tonen.
  • Als reizigers aftellen niet begrijpen dan zullen zij snel ontdekken dat een stilstaande afteltijd betekent dat er vertraging is. Deze eventuele eenmalige belasting van het denk- en leervermogen weegt ruimschoots op tegen het profijt dat de reizigers er de rest van hun openbaar­vervoer­leven van zullen hebben. 

  • Tot slot kun je het reizigers uitleggen, bijvoorbeeld in de introductie periode.
  • Keypoint concludeert ondanks deze overwegingen dat 12% van de busreizigers aftellen niet begrijpt (noot 1). Hoe zit dat?

  • Iedereen kent het aftellen van de sport, tv-spelletjes en vertrekkende raketten. Kinderen kunnen eerder aftellen dan klokkijken. Op een dynamisch buspaneel voor vierjarigen zou ik zeker een afteltijd tonen en niet een vertrektijd. Dat is een.

  • Als de reiziger niet weet dat een bord aftelt, ontdekt hij dat mogelijk na 61 seconden of anders na 121 seconden vanzelf wel. De reiziger moet toch wachten en kijkt regelmatig op het bord.

  • Misschien kunnen de proefpersonen van Keypoint wèl aftellen maar begrepen ze niet hoe Keypoint dat deed. Op het Keypointbord (zie figuur hieronder) stond wel een getal maar maar er .Vertrek boven. Duidelijker was misschien Vertrekt over
  • Noot 1

    Duwel, P.H.P., (2008). Onderzoeksrapport enquete weergave reisinformatie. Enschede: Keypoint Consultancy.

    Keuning, C. & Roding, R., (2008). Reizigers beoordelen dynamische reisinformatie systemen, gebruik DRIS neemt snel toe. Verkeerskunde, Verkeerskunde, Vol. 59, no 4, pag. 26-31.
  • Verder moesten de proefpersonen onmiddellijk antwoord geven en de kans dat de tijd verspringt op het moment dat de proefpersoon kijkt is 1/260. Overigens kon de tijd tijdens het onderzoek niet verspringen omdat de tijd op papier getoond werd.

  • Ik zou me als onderzoeker van reisinformatie niet neerleggen bij informatie die reizigers niet begrijpen. Ik zou het uitleggen, bijvoorbeeld op de dynamische panelen die je steeds meer ziet in het OV. Ook zou je de op dit moment populaire posters met teksten als: Ik mis nooit een aansluiting tijdelijk kunnen vervangen met een uitleg van afteltijd. Bijkomend voordeel is dat de reizigers de spelletjes die ze 's avonds op tv zien en waarbij afgeteld, wordt ook begrijpen.

  • Tot slot kun je je afvragen of iemand die aftellen niet snapt überhaupt wel zelfstandig moet laten reizen.


  • Reizigers begrijpen aftellen wel. Desnoods zet je het erbij. Desnoods leg je het bij de introductie één keertje uit.

      Afteltijd:
    dynamic bus stop platform indicator
    Naar top.


    5 Naar een dienst­regeling met zekerheid

    Vroeger kon je de klok gelijk zetten op vertrektijden. Politici en het publiek willen dat graag weer terug. In de papieren eeuw wist je op 1 januari zeker dat een bus op 11 november om 11:11 uur zou vertrekken. Vertrektijden stonden centraal en vast.

  • Complexe systemen zijn nooit 100% zeker. Op een bepaald punt verandert zeker; in ineffciëntie;. Professionals streven daarom niet naar 100% zekerheid maar naar een beheersing van de zekerheid, bijvoorbeeld door deze te laten zien.
  • Bovendien is het OV complexer geworden door drukker verkeer, privatisering, frequentere dienstregeling en meer vervoersmogelijkheden.

  • Nu steeds meer reisinformatie dynamisch is, kun je bovendien gemakkelijker afwijken dan wanneer iedereen in een boekje van een jaar geleden kijkt. De jaar-dienstregeling wordt steeds meer een nu-dienstregeling.

  • We zullen zelfs zien dat je dienstregelinginformatie opzettelijk onzeker maakt om de zekerheid van de dienstregeling te verhogen.
  • Afteltijd is het begin van de devaluatie van de vertrektijd.
  • Met afteltijd bijvoorbeeld, vervaagt vertraging. Die hoef je namelijk niet meer te laten zien. Een voordeel dat marketing gedreven reisinformatiemakers zou moeten aanspreken.


  • Een volgende stap in de devaluatie van de vertrektijd is het vermelden van interval­tijden. Soms doet een vervoerder dat al gepland vooral bij een frequente dienstregeling. Een vervoerder moet dat ook doen op dynamische panelen. NS maakte onlangs bekend voor frequente lijnen over te willen gaan op intervaltijden. Goede verkeersleiders gaan bij forse verstoringen al lang automatisch over op een interval dienstregeling. Zij zorgen ervoor dat alle reizigers min of meer dezelfde vertraging krijgen.
  • Een tijd tot op de minuut heeft per definitie een onzekerheid van maximaal één minuut. Als je 11:11 ziet en het is 11:11:59 dan zit er één minuut naast.

    Daar komt nog bij dat het systeem niet precies weet waar een bus of trein zit. De bus kan na het passeren van een baken in een file komen. Bij een trein maakt het uit of deze aan het begin of aan het eind van het blok van 1500 zit.

    Staat er bij vertrektijd ook nog een vertraging dan komt er nog onbetrouwbaarheid bij maximaal 3 minuten. Per dag zullen er duizenden reizigers daardoor hun OV missen.


    Tot slot is er nog de bestuurder. Deze kan ongemotiveerd denken Dit wordt niks meer. Mijn ervaring is dat veel machinisten het een sport vinden om binnen de krappe marges die zij hebben toch zoveel mogelijk de vertraging er uit te rijden.Deze reizigers zullen niet zeggen: Ja, natuurlijk elke waarneming van een tijd heeft een interface onzekerheid van één minuut. Zij zullen zeggen: Zie je wel, er gaat altijd wel wat mis, ze vertrekken gewoon te vroeg!

    Bij afteltijd is de interface-onzekerheid maximaal 1 minuut. De zekerheid van de onderliggende waarden (o.a. vertraging) compenseren elkaar zodat de zekerheid hoger wordt. NS heeft deze zekerheid op de perronborden, door de techniek gedwongen, ingebouwd en geeft vertraging in stappen van 5 minuten weer. Ook de NS-omroep bouwt de onbetrouwbaarheid in en zegt niet … komt over 3 minuten binnen. maar: … komt over enkele minuten binnen. Daar komt nog bij dat de vertrektijd en de afteltijd, met name de laatste minuut, onzekerder is dan de meesten denken. Dit is met vertrektijd niet te communiceren en met afteltijd juist zeer goed uit te leggen.
  • openbaar vervoer-barometer beleving vragen
    Verschillende manieren om de zekerheid van het vertrekmoment aan reizigers te laten zien.

     Afteltijd tonen is slechts een eerste stap. Rechts een volgende stap: alleen een grafische presentatie.
     
    Reisinformatie kan niet 100% zeker zijn. Vervoerders moeten de onzekerheid niet negeren maar presenteren. Met afteltijden kan dat beter dan met vertrektijden. De figuur rechts toont hoe je zekerheid met tekens kan tonen.openbaar vervoer-barometer beleving vragen
    Verschillende manieren om de zekerheid van het vertrekmoment aan reizigers te laten zien.
    Naar top.


    6 Naar professionele reisinformatie

    geen onderzoek ...

    Als de vraag Vertrektijd of afteltijd? al zo ingewikkeld blijkt dat je er onderzoek naar moet doen, dan belooft dat niet veel goeds voor ingewikkelder reisinformatie. We zagen al dat de zekerheid nodig maar ingewikkeld is voor de ontwerper van reisinformatie. De borden geven dus geen zekerheid. Ingewikkelder is allerlei soorten bestemmingen, kaartjes met het lijnennet, het gebruik van moderne technieken Met empirisch onderzoek kom je er niet achter dat afteltijd of vertrektijd de verkeerde vraag is. Vooral wanneer je dynamische businformatie niet technisch gemakkelijk, dus centraal op het busstation, plaatst maar voor de reiziger gemakkelijk decentraal zo vroeg mogelijk op zijn route. Dit gaat de goede kant op 17 jaar na de eerste versie van dit artikel tonen bus-vervoerders de vertrektijden van treinen in hun bus. In dat geval moet het bord geen afteltijd tonen maar de minimale loopsnelheid die nodig is om het voertuig te halen.

    ... maar list bedrog en intimidatie

    Wil een vervoerder in de spits liever geen rennende bejaarden tussen zijn bussen, dan zet hij tijdens de spits gewoon een hogere noodzakelijke sprinttijd op de borden. Die bejaarden geven het dan eerder op. Dat doe je natuurlijk ook wanneer de aanleverende trein vertraagd is en de vervoerder die de aansluiting daar op moet overnemen daar niet op wil wachten.Als je zeker weet dat de Nederlands kampioen hardlopen de bus niet meer kan halen dan haal je de bus van het bord, al duurt het nog minuten voor hij daadwerkelijk vertrek. Dat betekent voor de reiziger sneller zoeken, meer relevante informatie en voor de vervoerder meer ruimte op het bord of een kleiner en dus goedkoper bord.
     
     
    List, bedrog en intimidatie in het dagelijks leven


     

    ... en nu-denken

    Met papieren-technieken moest vroeger de dienstregeling een (papieren)jaar-dienstregeling zijn. Je kunt niet elke dag een nieuw papieren spoorboekje printen.
    Papieren-jaar-denken versus dynamisch-nu-denken

     
    Met vertrektijd gaan busbordenmakers terug in de tijd. Reizigers leven met afteldenken al lang in de toekomst. Zonder kennis van het denken van mensen wordt het nooit wat met reisinformatie. Hoeveel geld, techniek en (belevings)onderzoek je er ook insteekt. Niet het denken van de reiziger is het probleem maar het denken van de denkers over de reiziger. In dat denken zit te veel techniek en te weinig denkpsychologie.

    Naar top.


    Meer denkpsychologie voor public info design


    Public infowayfinding signing

    Public infohistory futur train and public transport ticket vending machines

    Public infopublic transport space structure wayfinding signposting

    Public infodesign company logo icon pictogram

    Public infodesign company logo aegon icon pictogram

    Public infosignposting wayfinding signing arrows

    Public infopublic transport space structure wayfinding signposting

    Public infopublic transport space structure wayfinding signposting

    Public infowayfinding signposting signing

    Public infobewegwijzering borden icons pictogrammen verdwalen

    Public infocovid-19, corona

    Public infoleren verkeersborden toekomst rijexamen psychologie

    Public info public transporttrain ticket vending machines

    Public info public transportNaming public transport lines for passengers

    Public info public transportpublic transport information on dynamic panels

    Public info public transportcompany identity en marketing versus noodzakelijke reizigers informatie

    Public info public transportmarketing company identity

    Public info public transport

    Public info public transportdelay announcement departure public transport dynamic indicator

    Public info public transportpublic transport dynamic indicators history future

    Public info public transportpublic transport dynamic indicators history future

    Public info public transporticonen pictogram beelden op verkoopautomaten

    Public info public transportopenbaar vervoer vertrektijden dynamische panelen vertraging verstoring

    Public info public transport ovchipuser experience questionaire research

    Public info public transport ovchipov-chipkaart in-checken out-checken

    Public info public transport ovchipov-chipkaart check-out check-in

    Public info road trafficTom Tom infographics car navigation

    Public info road trafficother train accidents level crossings

    Public info road trafficNaming ring roads

    Public info road trafficcar park indicators

    Public info road trafficwrong way driving traffic signs

    Public info road traffictom tom navigatie auto planning

    Public info road trafficverkeer vrachtwagen tachograaf rijtijden

    Public info road trafficleren verkeersborden toekomst rijexamen psychologie

    Public info waterwaypictogram muster station assemply point IMO ferry signing

    Public info waterwayvaarweg verkeersborden aanleggen watersport

    Toekomst geldparkeren betalen elektronisch toekomst parkeerautomaat road traffic



    Naar top.



    Behalve psychologie voor GUI en web ook psychologie voor:

    Contact


    +31 (653) 739 750
    Parkstraat 19
    3581 PB Utrecht
    Nederland

    leonardverhoef@gmail.com
    Kamer van koophandelnummer: 39057871, Utrecht.
    Naar top.